Opgave Watersysteem

Portefeuillehouder(s):  Gerben de Boer, Cees Pieter van Burgsteden, Monique Plantinga, Remco van Maurik
Organisatie: Opgave Watersystemen

Waar zijn we van

Terug naar navigatie - Waar zijn we van

Het watersysteem zorgt voor een juiste kwantitatieve verdeling van water. Het areaal bestaat uit de friese boezem en uit geautomatiseerde kunstwerken, stuwen en inlaten die we inzetten. De hoofd- en schouwwatergangen zorgen voor een fijnmazig watersysteem waarmee we landbouw, natuur en de mienskip in Fryslân en het Westerkwartier van Groningen bedienen.

Goed waterbeheer van de boezem staat in directe relatie met de zogenaamde deelsystemen van ons watersysteem.  De deelsystemen onderscheiden zich in zandgebieden, veengebieden en kleigebieden met allemaal hun specifieke eigenschappen, geschiedenis en opgaven voor het waterbeheer.  We gaan door met de uitwerking van maatregelen in de diverse gebieden.

Om watertekort op te vangen en wateroverlast te voorkomen maken we gebruik van de werking van de Friese boezem. Dit uniek watersysteem omvat een aaneengesloten stelsel van meren en kanalen. Via de boezem voeren we water vanuit de beken en polders af naar het Lauwersmeer, de Waddenzee en het IJsselmeer. Watertekorten vullen we aan vanuit het IJsselmeer en we verdelen dit in ons beheergebied door het handhaven van een goed oppervlaktewaterpeil in de peilvakken.

Naast het reguleren van water, beschermen en verbeteren we ook het oppervlaktewater. Ongeveer de helft van het oppervlakte aan water in ons gebied is aangewezen als KRW-waterlichaam. Hiervoor gelden specifieke doelen voor de waterkwaliteit. 

Samen met andere overheden, landbouw, natuur en de mienskip maken we plannen voor inrichten van bergingsgebieden voor water. Ook laten we zien dat we als waterautoriteit sturend willen en kunnen zijn voor de ruimtelijke inrichting van Fryslân. 

Terug naar navigatie - Trends en ontwikkelingen

Het streven naar een robuust watersysteem is de grootste leidraad. De gids die daarvoor is ontwikkeld staat beschreven in de blauwe omgevingsvisie (BOvi). Dit richt zich met name op het doel "voldoende" in de range van veilig voldoende en schoon. De focus komt daarvoor meer te liggen op de verschillende grondsoorten in relatie tot het watersysteem (klei, veen en zand) en ook op onderdelen Wadden, Boezem en Bebouwd Gebied. Deze focus is nodig, omdat maatregelen kunnen verschillen om te komen tot het robuust watersysteem. 

Voortgang

Terug naar navigatie - Voortgang

In onderstaande tabel is de voortgang van de maatregelen aangegeven. Daar waar de voortgang niet op schema ligt (rood of oranje) wordt deze hieronder toegelicht.

Tabel met voortgang maatregelen opgave Watersysteem

Reguleren van watertekort en wateroverlast

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Vergroten regionale zoetwatervoorraad

Terug naar navigatie - Vergroten regionale zoetwatervoorraad

Door de regionale zoetwatervoorraad te vergroten zijn we minder afhankelijk van het IJsselmeer en zorgen we voor een betere uitgangspositie van de grondwaterstand in het voorjaar. Dit draagt bij aan een toekomstbestendige zoetwaterbeschikbaarheid en drinkwatervoorziening op de langere termijn.

Wat gaan we daar voor doen?

Beschermen en verbeteren van het oppervlaktewater

Wat willen we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat willen we bereiken?

Schoon oppervlaktewater voor mens, plant en dier

Terug naar navigatie - Schoon oppervlaktewater voor mens, plant en dier

Schoon water is van groot belang. Voor de bescherming van de volksgezondheid, de kwaliteit van de leefomgeving, landbouw, recreatie, natuur en economie. Voor waterkwaliteit pakken we de verontreiniging van het oppervlaktewater aan en versterken we de ecologie en biodiversiteit in en om het water.

De waterkwaliteit gaat vooruit. Het water wordt steeds schoner en de biodiversiteit neemt toe. Dat komt mede door de uitvoering van de KRW-maatregelen (Kaderrichtlijn Water) en het steeds verder verbeteren van de zuiveringsrendementen op onze zuiveringen. De waterkwaliteit staat ook onder druk. Van sommige vormen van vervuiling worden we nu pas echt bewust, ook doordat we steeds beter kunnen meten. De klimaatverandering en toenemende bevolkingsdruk hebben gevolgen voor de waterkwaliteit. Voor waterkwaliteit is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en de vertaling daarvan in nationale wetten van groot belang. Het doel is het realiseren en behouden van een chemisch schoon en ecologisch gezond oppervlaktewater en grondwater. De EU-lidstaten moeten deze ‘goede toestand’ uiterlijk in 2027 realiseren (maar de KRW houdt daarna niet op). Schoon water is een kerntaak van het Wetterskip. Voor en na 2027 zal het werken aan schoon water een belangrijke en intensieve taak blijven.

Voor de komende periode richten we ons op het behalen van de KRW-doelstellingen: uitvoering geven aan de geprogrammeerde aanpak voor de Kaderrichtlijn Water. In december 2024 hebben we een herijking van deze maatregelen in een tussentijdse evaluatie van de KRW uitgevoerd, en besloten tot een vergrote inzet op het uitvoeren van KRW-maatregelen. Het maatregelenpakket richt zich enerzijds op het natuurvriendelijk inrichten en beheren van watersystemen, en anderzijds op het beperken van de emissies van nutriënten en chemische stoffen naar het watersysteem (waterketen, landbouw, industrie, etc.).

Ongeveer de helft van het water in ons beheergebied behoort niet tot de KRW-waterlichamen ('niet KRW-wateren'). Met de provincie hebben we afgesproken om ons bij de bescherming van deze wateren te richten op drie categorieën, wateren in landelijk gebied, wateren in natuurgebied, wateren in bebouwd gebied. Elk van deze categorieën heeft een eigen aanpak. Daarmee gaan we de komende jaren samen met de provincie verder.

Wat gaan we daar voor doen?

Wat mag het kosten?

Terug naar navigatie - Wat mag het kosten?

In onderstaande tabel zijn de baten en de lasten voor de opgave Watersysteem opgenomen. Deze zijn per beleidsproduct weergegeven, waarbij de indeling naar beleidsproduct gelijk is aan de landelijke standaard indeling voor waterschappen. 

Exploitatie
bedragen x € 1.000
Opgave Oorspronkelijke begroting 2025 Geautoriseerde wijzigingen begroting Actuele begroting 2025 Budget neutrale wijzigingen 2025 Voorgestelde budgetwijzigingen 1e VR 2025 Nieuwe actuele begroting 2025
Baten
Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen 41 -0 41 31 38 111
Adviezen vergunningen -0 -0 -0 -0 -0
Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems 48 -0 48 11 59
Beheer hoeveelheid water 278 -0 278 40 58 375
Beheerinstrumenten watersystemen 330 -0 330 -0 330
Calamiteitenbestrijding watersystemen -0 -0 -0 -0 -0
Eigen plannen 2.681 -0 2.681 -0 2.681
Handhaving 21 -0 21 -0 21
Kostenplaatsen -0 -0 -0 -0 -0
Monitoring watersystemen 468 -0 468 -0 468
Plannen van derden 334 -0 334 -0 334
Toezicht 99 -0 99 1 101
Vergunningen en meldingen 690 -0 690 -97 593
Totaal Baten 4.990 -0 4.990 -13 96 5.073
Lasten
Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen -25.355 -0 -25.355 6 -805 -26.154
Adviezen vergunningen -120 -0 -120 -0 -2 -122
Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems -4.566 -0 -4.566 13 -1.363 -5.916
Beheer hoeveelheid water -30.207 -0 -30.207 -20 -28 -30.255
Beheerinstrumenten watersystemen -1.070 -0 -1.070 7 -12 -1.075
Calamiteitenbestrijding watersystemen -0 -0 -0 -0 -0
Eigen plannen -9.441 -0 -9.441 7 -80 -9.514
Handhaving -624 -0 -624 -0 -7 -631
Kostenplaatsen 0 -0 0 922 922
Monitoring watersystemen -5.821 -0 -5.821 -0 -58 -5.879
Plannen van derden -667 -0 -667 -73 -6 -745
Toezicht -1.463 -0 -1.463 0 -13 -1.476
Vergunningen en meldingen -2.188 -0 -2.188 -8 -31 -2.226
Totaal Lasten -81.521 -0 -81.521 855 -2.405 -83.072
Reserves
Bestemmingsreserve baggeren achterstallig onderhoud stedelijk water 0 0 0 0 1.603 1.603
Totaal mutaties reserves 0 0 0 0 1.603 1.603
Saldo netto lasten -76.531 -0 -76.531 842 -706 -76.395

Toelichting op Wat mag het kosten?

Terug naar navigatie - Toelichting op Wat mag het kosten?

De prognose van de verwachte exploitatiekosten voor de opgave watersysteem liggen € 261.000 hoger. Dit wordt mede veroorzaakt door de eerder gemelde financiële gevolgen van de nieuwe CAO. De overige belangrijkste afwijkingen worden hieronder toegelicht.

Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen:
De overschrijding van € 805.000 wordt met name veroorzaakt door de structurele meerkosten van € 555.000  vanuit de nieuwe overeenkomst voor het beheer en onderhoud van onze waterlopen. Daarnaast wordt de begroting verhoogd met de verwachte extra kosten ad € 250.000 voor de nieuwe gedragscode soortenbescherming, zoals het algemeen bestuur in de vergadering van 27 mei jl. heeft vastgesteld.

Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems:
In 2025 wordt een verdere inhaalslag gemaakt met het achterstallig baggeronderhoud in het bebouwde gebied. Hiervoor wordt een beroep gedaan op de middelen uit de hiervoor aanwezige bestemmingsreserve van € 1,6 miljoen. Monitoring over de voortgang van de inhaalslag krijgt in de 2e voortgangsrapportage een vervolg. De investeringen binnen opgave Watersysteem lopen achter op de planning en daarmee vallen de afschrijvingslasten in 2025 circa € 240.000 lager uit. 

Budget neutrale wijzigingen:
Binnen diverse beleidsproducten zijn om administratieve redenen budgetten onderling verschoven. Deze zijn per saldo nihil. Binnen de opgave van Watersysteem zorgt dat voor een mutatie van € 842.000 welke binnen andere opgaven terugkomen. 

 

Lopende investeringen 2025

Terug naar navigatie - Lopende investeringen 2025

In onderstaande tabel is de eindewerk-inschatting per project weergegeven. De eindewerk-inschatting is de prognose van de totale investeringskosten van een lopend project. De kosten van een project kunnen na verloop van tijd gaan afwijken van het vrijgegeven krediet, inclusief hetgeen is verwerkt aan afromingen en aanvullend krediet.

Lopende projecten

bedragen x € 1.000

  Toegekend krediet t/m rapportageperiode Eindewerkinschatting (EWI) Verschil  
  Bruto (A) Netto (B) Bruto (C) Netto (D) Bruto (A-C) Netto (B-D)  
Kunstwerken actieve waterbeheersing 34.616 33.996 33.771 33.341  845 655 A
Inrichting watersystemen 5.927 5.427 5.782

5.351

 145 76  
KRW-inrichtingsmaatregelen 10.594 7.015 8.683 6.621 1.911 394  
Programma Veenweide 500 288 500 287 0 1  
Totaal 51.637 46.726 48.736 45.600 2.901 1.126  

Projecten met een onder- of overschrijding
De projecten met een afwijking op het krediet van meer dan € 100.000 of meer dan 5% worden aangegeven. Bij het vaststellen van de voortgangsrapportage wordt het krediet aangepast.

bedragen x € 1.000

  Toegekend krediet t/m rapportageperiode Eindewerkinschatting (EWI) Verschil
  Bruto (A) Netto (B) Bruto (C) Netto (D) Bruto (A-C) Netto (B-D)
A . Gemalen Aldega SWF 4.400 4.400 4.100 4.100 300 300
A.  Nieuwbouw Gemalen Greidhoeke 2 3.725 3.725 3.425 3.425 300 300
             

Toelichting op onder- en/of overschrijding

A. Kunstwerken actieve waterbeheersing

Gemalen Aldega SWF  (€ 300.000 onderschrijding) 
De aanbesteding van dit project valt lager uit dan waar we bij de kredietraming rekening mee hebben gehouden. Daardoor kan het krediet met € 300.000 worden verlaagd ten gunste van het verzamelkrediet. 

Nieuwbouwgemalen Greidhoeke 2  (€ 300.000 onderschrijding) 
De aanbesteding van dit project valt lager uit dan waar we bij de kredietraming rekening mee hebben gehouden. Daardoor kan het krediet met € 300.000 worden verlaagd ten gunste van het verzamelkrediet. 

Verstrekkingen 2025

Terug naar navigatie - Verstrekkingen 2025

Omschrijving (toelichting)

Toelichting op verstrekkingen
Verstrekkingen zijn besluiten van het dagelijks bestuur, waarbij zij de organisatie mandateert tot het doen van uitgaven en het aangaan van verplichtingen ten aanzien van investeringskredieten. 

Het te verwachten totaal aan verstrekkingen in 2025 is € 6.820.000 hoger dan het beschikbare verzamelkrediet 2025 uit de begroting. Deze extra verstrekkingen komen ten laste van de verzamelkredieten die nog beschikbaar zijn vanuit 2024. In afwachting van de evaluatie van de KRW, hebben de investeringsprojecten in 2024 vertraging opgelopen. Deze vertraagde projecten worden in 2025 voortvarend opgepakt. 

Excel-tabel

Verstrekkingen investeringskredieten 2025
(bedragen x € 1.000)
Verzamelbesluit Oorspronkelijke begroting 2025 Prognose 2025 Verschil
Bruto (A) Netto (B) Bruto (C) Netto (D) Bruto (C-A) Netto (D-B)
Kunstwerken actieve waterbeheersing A 12.250 12.250 12.250 12.250 0 0
Inrichting watersystemen A 1.750 1.750 3.470 3.470 1.720 1.720
KRW-inrichtngsmaatregelen A 2.200 2.200 7.800 7.800 5.600 5.600
Programma Veenweide A 500 500 0 0 -500 -500
Programma aanpak Sifons A 315 315 315 315 0 0
Infrastrutuur geautomatiseerde assets, WS B 400 400 400 400 0 0
Totaal 17.415 17.415 24.235 24.235 6.820 6.820
A = vrijgegeven via verzamelbesluit bij begroting 2025
B = separaat voorstel richting dagelijks en algemeen bestuur