Opgave Waterketen

We beheren 822 kilometer persleidingen. De oudste persleidingen zijn nu circa 55 jaar oud. Er ligt nog ongeveer 22 kilometer aan persleidingen van asbestcement (AC). De rest van ons areaal bestaat uit kunststof leidingen die een levensduur hebben van circa 70 jaar.  Het overgrote deel hiervan is in de jaren 70 aangelegd.

We zijn de 22 kilometer asbestcement-leidingen op dit moment planmatig aan het inspecteren. In 2023 zijn we hiermee gestart. De verwachting is dat we het totaal aantal kilometers in 2026 hebben geïnspecteerd.  

In 2024 zetten we de uitvoering van het investeringsprogramma voor de waterketen voort. Het programma omvat investeringen in het transporteren van afvalwater en het zuiveren van afvalwater. Bij het zuiveren van afvalwater hoort ook de verwerking van het zuiveringsslib. Al deze activiteiten dragen bij aan de doelen die voor de waterketen zijn opgesteld.  Het programma actualiseren we jaarlijks. Hierbij verbeteren we het programmeringsproces doorlopend . Zo ontstaat steeds een realistischer en stabielere programmering. Een stabiele programmering maakt onze bedrijfsvoering meer voorspelbaar, zowel wat betreft de inzet van personeel als financiële middelen. 

In de KRW-maatregelen 2022 -2027 is als algemene maatregel de vermindering van de emissie van nutriënten van rwzi’s  opgenomen. De doelen die hiervoor waren opgenomen in de beleid- en beheernota zuiveren uit 2019, namelijk de emissies van stikstof en fosfor uit  rwzi’s  met respectievelijk 5% en 15% te verminderen, hebben we inmiddels bereikt.  Uit watersysteemanalyses blijkt dat de kwaliteit van een aantal wateren waarop onze rwzi's lozen niet of moeilijk kan voldoen aan de gestelde eisen.  We blijven onderzoeken of en hoe de zuiveringsprestaties kunnen verbeteren zodat de waterkwaliteit verbetert. 

Op onze rwzi's worden microverontreinigingen, zoals bestrijdingsmiddelen, medicijnresten en microplastics, gedeeltelijk uit het afvalwater verwijderd. Een deel van deze micro's kan niet worden verwijderd en wordt via het effluent geloosd op het oppervlaktewater. Dit leidt tot normoverschrijdingen van de KRW-stoffen. In de nieuwe Europese richtlijn stedelijk afvalwater wordt ingezet op de verplichte verwijdering van deze stoffen vanaf 2035.

In 2024 komen we specifiek voor deze problematiek met een voorstel tot het plaatsen van een demonstratie-installatie(s)/pilotinstallatie(s) op een nog te selecteren locatie. Dit doen we om kennis en ervaring op te doen met toepasbare technieken. 

Het bestuur vraagt in het coalitieakkoord om een toekomstbestendige visie op de waterketen.  Met het bestuur is afgesproken om in 2025 deze te gaan opstellen. Hiervoor maken we in 2024 voor het bestuur een startnotitie en een plan van aanpak van hoe we deze visie gaan opstellen. Het doel is dat we begin 2026 een vastgestelde waterketenvisie hebben. 

Op 31 december 2026 loopt ons huidige verwerkerscontract met SNB BV af.  We zijn in 2020 gestart met een onderzoek naar welke duurzaamheidsverbeteringen we binnen het huidige contract konden doorvoeren en welke mogelijkheden we hebben voor de jaren 2027 en verder. In 2021 heeft het toenmalige bestuur de herijkte slibstrategiestudie vastgesteld. Deze studie liet zien dat het voor het klimaat niet verstandig is om grootschalig slib te vergisten. Het is beter om zoveel mogelijk energie in het slib te laten zitten en deze er bij de slibeindverwerker pas uit te halen. 

In 2022 hebben we onderzocht welke eindverwerkers van slib bij onze slibstrategie passen. Het was een beperkt aantal, maar ze passen wel bij ons. Ook zijn er bedrijven die zich aan ons willen binden via een partnerschap (aandeelhouderschap). Het algemeen bestuur heeft in 2022 een voorkeur uitgesproken voor een nieuwe aanbesteding, maar een aandeelhouderschap is toen nog niet uitgesloten.

In het najaar van 2023 zijn alle rwzi's beoordeeld aan de hand van de erkende maatregelen lijst (EML) 2023. In deze lijst zijn door de Rijksoverheid energiebesparende maatregelen beschreven die, onder bepaalde voorwaarden, binnen 5 jaar worden terugverdiend. 

Doelstelling is dat in het energiebesparingsplan per rwzi de volgende maatregelen zijn opgenomen: 

• alle erkende maatregelen die in het najaar van 2023 nog niet zijn uitgevoerd.
• meer specifieke besparingen gerelateerd aan het zuiveringsproces.
• bouwkundige maatregelen aan verwarmde bedrijfsgebouwen die nodig zijn voor een aardgasvrije verwarming, bijvoorbeeld een warmtepomp. 

De rwzi van de toekomst is niet alleen een zuivering, maar ook een energie- en grondstoffenfabriek. In 2050 wil Wetterskip Fryslân circulair zijn (eigen beleid). We werken aan het sluiten van kringlopen, zoals het terugbrengen van (micro)nutriënten naar het voedselsysteem. Vereniging Circulair Friesland wil een onderzoeksprogramma (SNuK) opzetten om de kringloop van humane reststromen te ontwikkelen. Wij hebben hierbij een cruciale rol, maar er zijn nog barrières op het gebied van technologie, kennis, regelgeving, samenwerking en economie. Ons waterschap neemt ook deel in het landelijke project kringloopsluiting nutriënten afvalwater en proceswater (KNAP) van de Wageningen University & Research (WUR). Dit project richt zich ook op het sluiten van de keten met betrekking tot nutriënten. Een voorbeeld hiervan is Spoordok Leeuwarden.

Wetterskip Fryslan is één van de consortiumpartners in het project PHA2USE. Naast ons waterschap zijn dit de waterschappen Brabantse Delta, Hollandse Delta, Scheldestromen en De Dommel. Daarnaast zijn HVC, Paques Biomaterials en Stowa partner. In dit project maken we een bioplastic uit afvalwater. Dit bioplastic heeft dezelfde producteigenschappen als plastics die commercieel te krijgen zijn, maar een fossiele oorsprong hebben. In 2022 is in Dordrecht (bij HVC Groep) een demonstratiefabriek in gebruik genomen. Dit was een belangrijke stap om te kijken naar wat op laboratoriumschaal lukt, ook op een grotere schaal kan slagen. De voortekenen zijn goed, maar we hebben nog tot de zomer van 2024 nodig om alle onderzoeken af te ronden. Deze afronding is voor het project ook een belangrijk moment om te beslissen of we verder gaan.