Bijlagen

bedragen x € 1 miljoen
		JR 2019	JR 2020	JR 2021	JR 2022	JR 2023	B 2024	B 2025	B 2026	B 2027	B 2028	B 2029
		1)	1)	1)	1)	1)	2)	3)	3)	3)	3)	3)
Belastingopbr.	Waterschapsbelastingen	143,4	156,1	164,1	167,0	175,3	202,5	212,0	222,2	231,2	240,6	245,7
	Kwijtscheldingen - oninbaar	-3,7	-5,0	-4,3	-3,6	-3,7	-4,8	-4,8	-4,8	-4,8	-4,8	-4,8
	totaal belastingopbrengsten	139,6	151,1	159,8	163,4	171,6	197,6	207,1	217,3	226,4	235,8	240,8
Lasten	rente	12,6	12,1	12,1	11,9	11,6	11,8	12,1	12,7	14,1	16,2	18,0
	afschrijvingen	38,4	39,1	39,9	40,9	40,4	43,6	43,5	46,0	47,5	49,5	50,5
	financiële baten	-0,1		0,0
	kapitaallasten	50,9	51,1	52,0	52,8	52,0	55,5	55,6	58,7	61,6	65,7	68,5
	bruto personele lasten	52,5	53,8	55,9	58,3	64,3	64,8	72,7	74,5	76,6	78,6	80,5
	Organisatieontwikkeling
	Overige pers kosten
	-/- personele baten	-0,6	-0,5	-0,6	-0,6	-0,7	-0,2	-0,1	-0,1	-0,1	-0,1	-0,1
	-/- geactiveerde uren	-10,5	-11,0	-8,9	-9,8	-10,5	-7,8	-7,7	-7,7	-7,7	-7,7	-7,7
	personele lasten	41,4	42,3	46,4	47,9	53,0	56,8	65,0	66,8	68,8	70,8	72,7
	goederen en diensten bruto	29,2	31,4	32,8	32,7	41,7	50,7	54,1	55,8	57,2	58,8	58,9
	Onderhoud door derden	17,6	19,3	21,8	24,9	30,9	31,6	32,2	31,5	32,1	32,7	32,7
	Bijdragen aan Derden	12,6	12,2	13,5	13,3	14,1	15,2	15,1	16,2	16,1	16,2	16,2
	-/- bijdragen van derden	-1,7	-1,0	-5,1	-2,2	-4,4	-1,8	-2,7	-2,1	-2,0	-2,0	-2,0
	-/- G en D aan derden	-3,2	-3,1	-4,2	-6,8	-4,4	-2,3	-3,5	-3,6	-3,6	-3,6	-3,7
	-/- geactiveerde bouwrente	-0,7	-1,2	-1,2	-1,1	-1,5
	goederen en diensten	53,8	57,6	57,6	60,8	76,4	93,4	95,2	97,8	99,8	101,9	102,1
	Dotatie Voorzieningen	1,9	1,3	0,5	0,4	1,3	0,3	0,3	0,3	0,3	0,3	0,3
	-/- vrijval vanuit voorz.	-0,3	-0,7	-0,3	-0,9
	Onvoorzien						0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2
	Dividend	-1,2	-3,2	-2,6	-3,0	-4,4	-2,9	-2,9	-2,9	-2,9	-2,9	-2,9
	overige lasten	0,5	-2,6	-2,3	-3,5	-3,1	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5	-2,5
	totaal lasten	146,5	148,4	153,8	158,0	178,4	203,2	213,2	220,8	227,8	236,0	240,8
Resultaat	Operationeel resultaat	-6,9	2,6	6,0	5,4	-6,8	-5,6	-6,1	-3,5	-1,4	-0,2	0,0
	Mutatie bestemmingsreserve						-0,3	-0,3	-0,1
	Resultaat ten gunste/laste algemene reserve						-5,3	-5,8	-3,4	-1,4	-0,2	0,0
Reserves	Algemene reserves	18,5	21,6	23,9	29,4	24,3	19,0	13,2	9,9	8,5	8,3	8,3
	Bestemmingsreserves	7,4	7,3	11,0	10,9	9,3	9,0	8,6	8,5	8,5	8,5	8,5
	Totale reserves*	25,9	28,9	34,9	40,3	33,5	28,0	21,9	18,4	17,0	16,8	16,8
Ontwikkeling schuldpositie	bedragen x € 1 miljoen	JR 2019	JR2020	JR2021	JR2022	JR2023	B 2024	B 2025	B 2026	B 2027	B 2028	B 2029
	Langlopende schuld per 31 dec	472,4	480,5	491,6	493,7	503,7	500,0	515,2	547,2	588,6	646,3	676,8
1)	Bijgewerkt op basis van jaarrealisatie jaarrapportages
2)	Cijfers op basis van Begroting 2024-2028
3)	Cijfers op basis van concept Begroting 2025-2029

bedragen x € 1.000
Beleidsproduct	Begroting 2025	Begroting 2026	Begroting 2027	Begroting 2028	Begroting 2029
Aanleg en onderhoud waterkeringen	376	376	376	376	376
Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen	41	39	39	39	39
Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems	48	26	26	26	26
Beheer hoeveelheid water	278	278	278	278	278
Beheerinstrumenten watersystemen	454	454	454	454	454
Beheersinstrumenten waterkeringen	1.736	1.736	1.736	1.736	1.736
Belastingheffing	3	3	3	3	3
Bestuur	185	185	185	185	185
Dekkingsmiddelen	211.851	221.577	230.567	239.733	244.615
Eigen plannen	3.358	3.358	3.358	3.358	3.358
Externe communicatie	440	440	440	440	440
Getransporteerd afvalwater	14	14	14	14	14
Gezuiverd afvalwater	2.088	2.003	2.003	2.003	2.003
Handhaving	21	20	20	20	20
Kostenplaatsen	237	243	249	255	255
Monitoring watersystemen	468	205	205	205	205
Ondersteunende Beheerproducten	1.690	1.494	1.454	1.459	1.459
Plannen van derden	1.035	1.035	1.035	1.035	1.035
Saldo	5.085	2.948	946	-0	0
Toezicht	99	81	81	81	81
Vergunningen en meldingen	690	692	694	696	698
Verwerkt slib	491	491	491	491	491
Totaal baten	230.686	237.696	244.653	252.886	257.770

bedragen x € 1.000
Beleidsproduct	Begroting 2025	Begroting 2026	Begroting 2027	Begroting 2028	Begroting 2029
Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens	-1.466	-1.037	-1.061	-1.083	-1.089
Aanleg en onderhoud waterkeringen	-30.671	-31.087	-32.247	-34.079	-33.595
Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen	-25.643	-27.110	-27.775	-29.139	-30.321
Adviezen vergunningen	-120	-124	-127	-131	-134
Afvalwaterbehandeling door derden	-610	-610	-610	-610	-610
Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems	-4.566	-5.280	-5.384	-5.477	-5.498
Beheer hoeveelheid water	-30.207	-31.050	-32.055	-33.475	-34.396
Beheerinstrumenten watersystemen	-2.779	-2.859	-2.932	-3.017	-3.069
Beheersinstrumenten waterkeringen	-3.522	-3.618	-3.723	-3.823	-3.906
Belastingheffing	-3.449	-3.729	-3.826	-3.839	-3.850
Bestuur	-6.562	-6.728	-6.898	-7.073	-7.208
Dekkingsmiddelen	-858	-872	-897	-904	-904
Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding	-16	-16	-16	-17	-17
Eigen plannen	-15.067	-14.771	-14.831	-15.048	-15.184
Externe communicatie	-535	-546	-557	-569	-569
Getransporteerd afvalwater	-7.267	-7.485	-8.098	-8.483	-8.704
Gezuiverd afvalwater	-32.472	-32.766	-34.368	-35.797	-37.394
Handhaving	-624	-642	-660	-679	-694
Invordering	-1.882	-2.048	-2.101	-2.101	-2.101
Kostenplaatsen	-237	-243	-249	-255	-255
Monitoring watersystemen	-5.821	-6.126	-6.325	-6.505	-6.661
Ondersteunende Beheerproducten	-37.782	-37.591	-38.177	-38.663	-39.366
Plannen van derden	-1.688	-1.718	-1.748	-1.779	-1.802
Toezicht	-1.463	-1.516	-1.557	-1.594	-1.629
Vergunningen en meldingen	-2.188	-2.253	-2.312	-2.368	-2.425
Verwerkt slib	-13.195	-15.873	-16.119	-16.380	-16.389
Totaal lasten	-230.686	-237.696	-244.653	-252.886	-257.770

Beleidsveld	Beleidsproduct	Toelichting op beleidsproduct
Strategisch beleid	Eigen plannen	Formuleren en vastleggen van het strategisch beleid van het waterschap voor zowel de reglementaire beheerstaken (waterkeringszorg, watersysteembeheer, zuiveringsbeheer, wegenbeheer en/of vaarwegenbeheer) als de wijze waarop op (dreigende) calamiteiten wordt gereageerd.
	Plannen van derden	De activiteiten van het waterschap gericht op het toetsen van, reageren op en beïnvloeden van de beleids(vormende) en ruimtelijke plannen van derden.
Waterkeringen	Beheersinstrumenten waterkeringen	Het opzetten, actueel houden en periodiek controleren van de beheersinstrumenten (legger, beheersregister, toetsing), teneinde de staat van de waterkeringen zichtbaar te maken.
	Aanleg en onderhoud waterkeringen	Het aanleggen en het in stand houden van het waterkerend vermogen van de waterkeringen die in beheer zijn bij het waterschap. Als een waterschap de kosten van de bijdrage aan het HWBP op dit product verantwoordt, dan moeten deze kosten worden meegenomen.
	Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding	Het plan- en doelmatig bewaken van de waterkeringen in bedreigende situaties en het (doen of laten) treffen van maatregelen om de waterkerende functie te waarborgen alsmede het beperken van de gevolgen van calamiteiten.
Watersysteem	Beheersinstrumenten watersystemen	Het voorbereiden, op- en vaststellen alsmede onderhouden van instrumenten die het beheer van watersystemen ondersteunen
	Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen	Aanleg, verwerving en onderhoud van waterlopen en kunstwerken voor de passieve waterbeheersing inclusief alle kwaliteitsmaatregelen in oppervlaktewater en voorzieningen verwante belangen die daarin worden getroffen.
	Baggeren waterlopen/saneren waterbodems	Verwijderen van bagger- en saneringsspecie uit watersystemen en indien noodzakelijk dit milieuhygiënisch passend verwerken.
	Beheer hoeveelheid water	Het door middel van regulerende kunstwerken invloed uitoefenen op de hoeveelheid water, het oppervlaktewaterpeil en de waterkwaliteit in het watersysteem.
	Calamiteitenbestrijding watersystemen	Bestrijding van afwijkingen van de gewenste hoeveelheid water dan wel de kwaliteit of ecologische toestand daarvan voorzover dat niet onder de normale bedrijfsvoering valt.
	Monitoring watersystemen	Het verzamelen, bewerken, verwerken, toetsen, analyseren en rapporteren van meetgegevens voor zowel het waterkwantiteits- als het waterkwaliteitsbeheer (met uitzondering van gegevens over de waterbodems).
Waterzuivering	Getransporteerd afvalwater	Het door het bouwen, verwerven, beheren, onderhouden en bedienen van transportgemalen en -leidingen mogelijk maken dat afvalwater wordt getransporteerd.
	Gezuiverd afvalwater	Het door het realiseren, overnemen, beheren, onderhouden en exploiteren van rioolwaterzuiveringsinstallaties en IBA-inrichtingen zorgen dat het aangeboden afvalwater wordt gezuiverd.
	Verwerkt slib	Het door het realiseren, beheren, onderhouden en exploiteren van slibverwerkingsinstallaties zorgen dat het zuiveringsslib en de andere restproducten van een rwzi of iba die voor een eindbestemming worden aangeboden tot een eindproduct worden verwerkt.
	Afvalwaterbehandeling door derden	Het laten verwerken van afvalwater uit het eigen beheersgebied door andere beheerders van rioolwaterzuiveringsinstallaties.
Vaarwegen en havens	Beheersinstrumenten vaarwegen en havens	Het opzetten, actueel houden en periodiek controleren van de beheersinstrumenten (legger en beheerregister), teneinde de staat van de vaarwegen en havens zichtbaar te maken.
	Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens	Het op basis van het beheersplan vaarwegen aanleggen, verwerven, verbeteren en onderhouden van vaarwegvoorzieningen.
	Verkeersregeling en -veiligheid vaarwegen en havens	Alle activiteiten die een waterschap uitvoert als nautisch beheerder belast met het regelen van het scheepvaartverkeer op basis van de Scheepvaartverkeerswet.
VTH	Beheer keurkwartet en VTH-beleid	Voorbereiding, op- en vaststelling alsmede het onderhoud van de Keurverordening, de beleidsregels, de algemene regels en de richtlijnen voor de legger van het waterschap waarbij de ge- en verbodsbepalingen ten aanzien van beheer, onderhoud en gebruik van water en de waterstaatskundige infrastructuur door derden worden geregeld. Eén en ander gebeurt als bevoegd gezag op basis van de Waterwet en de Waterschapswet en daaruit voortvloeiende of daarmee samenhangende regelgeving Tevens het beheer van het wettelijk verplichte T&H-beleid en (toekomstig) V-beleid (Wet VTH-criteria).
	Vergunningen en meldingen	Het als bevoegd gezag verlenen van vergunningen en het afhandelen van meldingen op basis van de Waterwet- en –daarmee samenhangende regelgeving (zoals de keur).
	Adviezen vergunningen	Adviezen die waterschappen verstrekken aan andere bevoegde gezagen in relatie tot de Waterwet- en daarmee samenhangende wet- en regelgeving, waartoe ook de Wabo behoort.
	Toezicht	De werkzaamheden die door of namens het waterschap – meestal als bevoegd gezag, maar bv. in het kader van de Wabo of samenloop als niet-bevoegd gezag – worden verricht om na te gaan of voorschriften van de waterschapsverordening en omgevingswet en daarmee samenhangende regelgeving worden nageleefd. Toezicht op de naleving ziet aldus op programmatische controle, is preventief en gaat gewoonlijk aan handhaving c.q. het toepassen van sancties vooraf.
	Handhaving	Alle acties van het waterschap als bevoegd gezag die gericht zijn op het ongedaan maken van en/of het toekomstig voorkomen van een toestand die in strijd is met de wettelijke voorschriften.
	Regulering lozingen	Aanvullende, niet direct bij andere beleidsproducten onder te brengen maatregelen waarmee gezorgd wordt voor het beheersen van lozingen op de bij het waterschap in beheer zijnde zuiveringstechnische werken en oppervlaktewateren.
belastingheffing	Belastingheffing	Opstellen en actueel houden van wet- en regelgeving , het opleggen van aanslagen en het afhandelen van verzoek-, bezwaar- en beroepsprocedures op het gebied van belastingenaanslagen.
	Invordering	Betalingsverwerking, kwijtschelding en (dwang)invorderingsmaatregelen op het gebied van waterschapsbelastingen.
bestuur	Bestuur	Alle activiteiten die gericht zijn op het besturen van het waterschap, waaronder de ambtelijke voorbereiding van bestuursvergaderingen.
communicatie	Externe communicatie	De centrale en extern gerichte voorlichtende activiteiten van het waterschap.
Dekkingsmiddelen en saldo	Dekkingsmiddelen en saldo	De dekkingsmiddelen bestaan uit de belastingopbrengsten vermindert met de kwijtscheldingen en oninbare vorderingen. Tevens worden de overige dividenden en overige algemene opbrengsten (bijvoorbeeld grondverkopen) aan dit beleidsproduct toegerekend.

Afkorting	Betekenis
BAW	Bestuursakkoord water
BIO	Baseline Informatiebeveiliging Overheid
BOvi	Blauwe Omgevingsvisie
BRO	Basisregistratie ondergrond
CIV	Centrum Innovatief Vakmanschap
CIV Water	Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water
Commissie DSF	Commissie Dyken, Stêd en Finânsjes
CSIR	Cyber Security Implementatie Richtlijn
CSRD	Corporate Sustainability Reporting Directive
DOP	Opgelost organisch gebonden fosfor
DSO	digitaal stelsel omgevingswet
FBWK	Fries bestuursakkoord Water en Klimaat
Fido	Financiering decentrale overheden
FPLG	Fries Programma Landelijk Gebied
Fumo	Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing
GIS	Geografisch informatiesysteem
GLB	Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
GWAWO	Gemeentelijk Ambtelijk Water Overleg
GWW	Grond-, weg- en waterbouw
ha	Hectare
HWBP	HoogWaterBeschermingsProgramma
hWh	het Waterschapshuis
IBA	Individuele behandeling afvalwater
ILT	Inspectie Leefomgeving en Transport
IWR	Integrale Waterrapportage
KLM	Koehool - Lauwersmeer
km	Kilometer
KRW	Kaderrichtlijn water
LIMS	Laboratorium Informatie Management Systeem
NBK	Noordelijk Belastingkantoor
NOVEX	Nationale Omgevingsvisie Extra
NPLG	Nationaal Programma Landelijk Gebied
NVZ	Natuurvriendelijke zone
OAS-studies	Optimalisatiestudies van het afvalwatersysteem
OSW	Overdracht Stedelijk Water
OVEF	Openbare verlichting & Energie Fryslân
PBOW	Provinciaal Bestuurlijk Overleg Water
RBO	Regionaal Bestuurlijk Overleg
RIVM	Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
RVO	Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
RWK	Regionale waterkering
RWP	Regionaal Waterprogramma
SDG	Sustainable Development Goals
SGBP	sstroomgebiedbeheerplannen
SNB	Slibverwerking Noord-Brabant
SNN	Samenwerkingsverband Noord-Nederland
SOC	Security Operations Center
SOI	Slibontwateringsinstallatie
Stowa	Stichting toegepast onderzoek waterbeheer
TEA	Thermische Energie uit Afvalwater
TEO	Thermische Energie uit Oppervlaktewater
UvW	Unie van Waterschappen
V&K	Vitale en kwetsbare functies
VFG	Vereniging van Friese Gemeenten
VKA	Voorkeursalternatief
VNG	Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VVzB	Vereniging van zuiveringsbeheerders
VWS	Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
WABOS	water- en bodemsturend
WAC	Waterapplicatiecentrum
WBP	Waterbeheerprogramma
WILMA model	De WILMA staat voor Waterschap Informatie & Logisch Model Architectuur en is de ‘referentiearchitectuur van de waterschappen’.
WON	Vereniging voor Waterketenonderzoek Noord Nederland
Woo	Wet open overheid
ZZS	Zeer zorgwekkende stoffen