Opgave Watersysteem

In droge periodes meer water vasthouden en bergen en overlast zoveel mogelijk voorkomen bij wateroverlast door goede doorstroming van water. Inzet op het bestrijden van exoten in het water.

Om overlast en/of economische schade te voorkomen, is het nodig om meer water op te vangen en op te slaan in het boezemsysteem en de deelsystemen. Daarbij leren we van de evaluatie Hoog water evaluatie 2023/2024. Dit is onderdeel van de implementatie en daarmee uitwerking van de blauwe omgevingsvisie. (kantje boord peil, maalstops, berging met behulp van landbouw en natuur).

Door de regionale zoetwatervoorraad te vergroten zijn we minder afhankelijk van het IJsselmeer en zorgen we voor een betere uitgangspositie van de grondwaterstand in het voorjaar. Dit draagt bij aan een toekomstbestendige zoetwaterbeschikbaarheid en drinkwatervoorziening op de langere termijn.

We leggen voor een deel van het beheergebied peilbesluiten vast. De vrij afstromende gebieden zonder wateraanvoer maken daar geen deel meer van uit. Het gaat om verschillende typen peilbesluiten:  

• revisiepeilbesluiten naar aanleiding van de vastgestelde watergebiedsplannen. Het gaat dan om vastlegging van de werkelijke veldpeilen, een “foto” van de actuele peilensituatie. Tijdelijke peilafwijkingen die vergund zijn in het kader van bijvoorbeeld weidevogels of HAKLAM-pilots leggen we niet vast in een revisiepeilbesluit
• partiële herzieningen van peilbesluiten. Dit zijn peilbesluiten naar aanleiding van bijvoorbeeld peilaanvragen door inwoners, naar aanleiding van gebiedsprocessen, of ambtelijke peilwijzigingen naar aanleiding van een project van het waterschap (bijvoorbeeld het samenvoegen van peilvakken).

We werken doorlopend aan het programma actieve kunstwerken. Doel is om het bestaande areaal actieve kunstwerken in een goede staat te krijgen en te houden. Dit doen we volgens een vaste werkwijze. Daarbij houden we rekening met beschikbare budgetten en (personele) capaciteiten. We vervangen en reviseren assets in ons hele beheer gebied maar er is de komende jaren speciale aandacht voor de Greidhoeke.

De Greidhoeke ligt grofweg tussen de steden Leeuwarden, Franeker, Bolsward en Sneek. In het gebied staan 191 gemalen.  De gemalen komen voor een groot gedeelte uit de jaren ‘80 en ‘90. We hebben gekozen voor een programmatische aanpak waarbij in 2030  alle (geautomatiseerde) assets in de Greidhoeke zijn onderzocht en waar nodig gereviseerd of vernieuwd. 
In de projectfase passen we de methodiek van duurzaam grond- weg- en waterbouw toe. Zo maken we duurzaamheid tot een integraal onderdeel in het ontwerp. Daarnaast werken we binnen assetmanagement aan standaardisatie waarbij we duurzaamheid, kosten en levensduur tegen elkaar afwegen.

In ons beheergebied zijn circa 8.000 peilgebieden. Deze peilgebieden zijn vastgesteld en vastgelegd in de peilbesluitenkaart. Bij iedere asset geldt het peil uit het geldende peilbesluit. Aan de hand van de peilschalen en software voor het bedienen van assets wordt gecontroleerd of het juiste peil is ingesteld. Tijdens periodes van droogte wijken we waar nodig en waar mogelijk af van de peilbesluiten. De beheermaatregel (dreigend) watertekort geeft ons de ruimte om de peilen tijdelijk te verhogen. Tijdens periodes van verwachte wateroverlast anticiperen we juist door de peilen tijdig te verlagen om extra berging te creëren, en eventueel de berging in te zetten  door de peilen te verhogen in  de deelsystemen om (te) hoge boezemstanden te voorkomen. 

Schoon water is van groot belang. Voor de bescherming van de volksgezondheid, de kwaliteit van de leefomgeving, landbouw, recreatie, natuur en economie. Voor waterkwaliteit pakken we de verontreiniging van het oppervlaktewater aan en versterken we de ecologie en biodiversiteit in en om het water.

De waterkwaliteit gaat vooruit. Het water wordt steeds schoner en de biodiversiteit neemt toe. Dat komt mede door de uitvoering van de KRW-maatregelen (Kaderrichtlijn Water) en het steeds verder verbeteren van de zuiveringsrendementen op onze zuiveringen. De waterkwaliteit staat ook onder druk. Van sommige vormen van vervuiling worden we nu pas echt bewust, ook doordat we steeds beter kunnen meten. De klimaatverandering en toenemende bevolkingsdruk hebben gevolgen voor de waterkwaliteit. Voor waterkwaliteit is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en de vertaling daarvan in nationale wetten van groot belang. Het doel is het realiseren en behouden van een chemisch schoon en ecologisch gezond oppervlaktewater en grondwater. De EU-lidstaten moeten deze ‘goede toestand’ uiterlijk in 2027 realiseren (maar de KRW houdt daarna niet op). Schoon water is een kerntaak van het Wetterskip. Voor en na 2027 zal het werken aan schoon water een belangrijke en intensieve taak blijven. 

Voor de komende periode richten we ons op het behalen van de KRW-doelstellingen: uitvoering geven aan de geprogrammeerde aanpak voor de Kaderrichtlijn Water en een herijking van deze maatregelen in een tussentijdse evaluatie van de KRW (december 2024). Dit maatregelenpakket richt zich enerzijds op het natuurvriendelijk inrichten en beheren van watersystemen, en anderzijds op het beperken van de emissies van nutriënten en chemische stoffen naar het watersysteem (waterketen, landbouw, industrie, etc.).

Ongeveer de helft van het water in ons beheergebied behoort niet tot de KRW-waterlichamen ('niet KRW-wateren'). Met de provincie hebben we afgesproken om ons bij de bescherming van deze wateren te richten op drie categorieën, wateren in landelijk gebied, wateren in natuurgebied, wateren in bebouwd gebied. Elk van deze categorieën heeft een eigen aanpak. Daarmee gaan we de komende jaren samen met de provincie verder.

Wij monitoren jaarlijks de waterkwaliteit van zwemwateren. We stellen verbeterplannen (‘zwemwaterprofielen’) op voor zwemwateren die nog geen ‘goed’ of ‘uitstekend’ scoren. Samen met onze partners nemen we maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Het kan hierbij om praktische maatregelen gaan, maar ook om afspraken over communicatie, regelgeving, handhaving, taakverdeling en samenwerking. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de maatregelen ligt bij de betrokken partijen zoals gemeenten, exploitanten en de provincie Fryslân. In sommige gevallen is er meer onderzoek naar de oorzaken van verontreinigingen nodig. Hierover maken we afspraken met de betrokken partijen. 

Aandacht voor biodiversiteit is onderdeel van en gekoppeld aan ons reguliere werk en draagt bij aan schoon en voldoende water in het watersysteem. Een bedreiging voor de biodiversiteit in ons watersysteem zijn de invasieve exotische waterplanten. Door hun snelle vermeerdering maken ze schade en geven ze overlast. We willen toe naar een beheersbaar niveau waarin we geen overlast en minimale schade ondervinden. Uiteindelijk willen we invasieve exoten elimineren. Hiervoor hebben we commitment en samenwerking nodig van andere grondeigenaren.  

We voeren specifieke taken uit voor het waterbeheer vanuit onze rol als functioneel bestuur. Hierdoor kunnen we een eigen bedrage leveren aan de maatschappij en deze volgens eigen beleidslijnen uitvoeren. Voor algemene zaken binnen ons gebied zullen we samenwerking moeten zoeken met onze (overheids)partners.

We maken een start met een programmering van onze eigen werken. Daarna gaan we in gesprek met de anderen om deze taken eventueel in gezamenlijkheid uit te voeren. We leggen hierover afspraken vast, ook over de inzet van procesgelden en menskracht door het waterschap. De programmering van onze eigen taken is een eerste voorwaarde waar we aan moeten gaan werken.
Daarnaast zetten we de samenwerkingsverbanden die al bestaan, natuurlijk door.

Wetterskip Fryslân is sinds 2023 energieneutraal en wil in 2030 klimaatneutraal zijn en circulair in 2050. Dit geven we vorm door de strategie Duurzaam Opdrachtgeverschap breed te implementeren in onze beleidsontwikkeling, werk- en inkoopprocessen.