Programma Bestuur en organisatie

Samen met de provincie hebben we de Blauwe Omgevingsvisie opgesteld: Fryslân Klimaatbestendig 2050+. Hierin analyseren we het watersysteem en de impact van klimaatverandering. We maken de visie concreet door deze te verwerken in ons beleid en onze plannen. Voor de Wadden richten we ons op het behoud van de zoetwaterbel, voor zand op water vasthouden, voor klei op het tegengaan van verzilting en voor veen op veenbehoud. De visie wordt nog verbreed met een Waterketenvisie en een integrale kustvisie in samenwerking met andere overheden.

We zijn gestart met het nieuwe Waterbeheerprogramma (WBP) voor 2028–2033. Dit wettelijk verplichte programma vertaalt de langetermijnvisie uit de BOvi naar concrete ambities, doelen en maatregelen. Het WBP laat zien hoe we samen met partners werken aan een toekomstbestendig watersysteem, de waterketen en waterkeringen. We volgen hierbij een participatief proces met stakeholders en leggen het programma eind 2027 ter besluitvorming voor aan het algemeen bestuur.

Om waterbelangen te borgen in de ruimtelijke ordening, brengen we de BOvi actief in bij provinciale en gemeentelijke omgevingsvisies (POvi en GOvi’s) en andere ruimtelijke plannen. 

In 2026 leggen we de nieuwe Leidraad Weging Waterbelang ter besluitvorming voor aan het algemeen bestuur. De leidraad bevat eisen, richtlijnen en adviezen voor onze wateradviezen bij ruimtelijke plannen van andere overheden en partijen, met speciale aandacht voor klimaatbestendigheid. Hiermee zorgen we dat waterbelangen vroegtijdig worden meegewogen in ruimtelijke plannen, zodat het watersysteem betaalbaar blijft en risico’s worden beperkt. 

Richting de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026 brengen we het waterbelang nadrukkelijk onder de aandacht. We zetten in op bewustwording en agendering van water en bodem als sturend principe in ruimtelijke keuzes, zodat deze thema’s ook lokaal stevig op de kaart staan.

Wetterskip Fryslân werkt via het Fries Bestuursakkoord Water en Klimaat (FBWK) samen met Friese gemeenten, provincie en Vitens aan klimaatadaptatie en de regionale uitwerking van het Deltaplan ruimtelijke adaptatie. Het huidige akkoord loopt eind 2025 af; een nieuw FBWK voor 2026–2030 is in voorbereiding, inclusief uitvoeringsagenda. Onderdeel hiervan is het actualiseren en uitvoeren van klimaatstresstesten in 2025/2026, zoals opgenomen in de Friese Klimaatatlas.

In 2026 richten we ons ook op de herijking van de Deltaprogramma’s, waaronder de Deltabeslissing Zoetwater. Deze herijking is strategisch belangrijk voor de toekomstige verdeling van zoet water in tijden van schaarste. We zullen in onze regio maatregelen moeten gaan verkennen om onze afhankelijkheid van het IJsselmeer te verkleinen en beter voorbereid te zijn op toenemende perioden van waterschaarste.

Door gebiedsgericht te werken betrekken we de samenleving bij onze opgaven en bouwen we samen aan gedragen en gebiedseigen oplossingen. Gebiedsgericht werken betekent dat integraal naar de opgaven in een gebied wordt gekeken: bodem, water, ruimte, landbouw, natuur en klimaat. Hierbij brengen we actief onze waterbelangen in voor zowel veilig, voldoende als schoon.

Op allerlei manieren werken we al gebiedsgericht samen met onze partners. Dit doen we bijvoorbeeld in het Veenweideprogramma, in gebiedsprocessen en in Regiodeals. Bij de start van elk gebiedsproces bepalen we onze inzet op basis van de waterbelangen die we in het gebied hebben.

Binnen Wetterskip Fryslân is onze gebiedsgerichte aanpak geworteld in het denken vanuit het water- en bodemsysteem. Dit helpt ons om wateropgaven technisch goed te begrijpen en te beheren. Maar buiten onze organisatie wordt ook anders naar gebieden gekeken, vanuit ruimtelijke ordening, functies en maatschappelijke opgaven. De uitdaging is: "hoe vertalen we onze opgaven naar de ruimtelijke processen van gemeentes en provincies?" Om sterker deze verbinding te kunnen leggen, hanteren we bij Wetterskip Fryslân een gebiedsindeling gekoppeld aan gemeentegrenzen. Onze gebiedscoördinatoren en -adviseurs onderhouden nauwe contacten met de gemeentes en andere partners in dit gebied. We brengen opgaven actief in bij plannen van de buitenwereld, halen informatie van buiten naar binnen en spelen in op lokale kansen en zorgen. We versterken in 2026 deze vorm van gebiedsgericht werken, gericht op de gemeente-indeling, en dus op de ruimtelijke ordening, door per gebied inzichtelijk te maken welke programmering wij en externe partners daar hebben.

Participatie is naast gebiedsgericht werken ook van belang voor het versterken van de verbinding met de samenleving. We zorgen voor participatie, als we nieuw beleid en plannen ontwikkelen. In 2026 evalueren we ons participatiebeleid en implementeren we het uitdaagrecht zoals de wet vereist in de participatieverordening. Inwoners krijgen ruimte om zelf voorstellen te doen.

Na evaluatie van hun rol zetten we in op een voortzetting én versterking van de adviescommissies op de Waddeneilanden. Deze commissies vormen een waardevolle en unieke vorm van participatie. We verkennen de gewenste vorm en samenstelling, wat mogelijk leidt tot een herziening van de afvaardiging. Dit wordt vastgelegd in een nieuw Reglement van Orde.

We starten met de voorbereiding op de waterschapsverkiezingen van 2027. We willen inwoners actief betrekken en goed informeren, zodat we als Wetterskip Fryslân zichtbaar, aanspreekbaar en betrouwbaar blijven.

We herijken ons strategisch communicatieplan en organiseren voor het tweede jaar op rij een Wettertop in Fryslân om de samenwerking op water in onze regio te versterken. 

Educatie speelt een belangrijke rol in het vergroten van waterbewustzijn. We voeren het Managementplan voor het Woudagemaal uit, als boegbeeld van Wetterskip Fryslân. Ook ontwikkelen we beleid voor waterschapserfgoed, met in 2026 een oplevering van een beleidskader en uitvoeringsplan.

Internationaal blijven we actief via de Blue Deal, met Wetterskip als penvoerder voor Mozambique. We werken samen met onder andere Indonesië en Peru en actualiseren in 2026 ons internationaal beleid om beter in te spelen op kansen voor samenwerking en kennisdeling.

We zetten stappen richting klimaatneutraliteit (2030) en circulariteit (2050). We passen de vijf sporen uit ons klimaatprogramma toe in al ons werk. We investeren in duurzame opwekking, fossielvrije processen en circulair beheer, en nemen duurzaamheidseisen op in inkoop en aanbestedingen. Samen met partners werken we aan Spoordok en circulair bouwen.

We ontwikkelen een duurzaamheidsrapportage om transparant te rapporteren over onze impact.

We voeren de energie-uitvoeringsagenda uit om de energievisie van 2025 in praktijk te brengen. Daarmee bouwen we aan een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem, waarbij we ook verduurzamen. We worden dan minder afhankelijk van het energienet en vergroten onze weerbaarheid tegen energie-uitval (zie hieronder ook de paragraaf “Weerbaarheid en bedrijfscontinuïteit” in dit hoofdstuk). In 2026 streven we ernaar om een start te maken met batterijsystemen bij een RWZI en windmolens.

We maken gebruik van ecosysteemdiensten die afhankelijk zijn van biodiversiteit en laten de natuur voor ons werken. Planten zuiveren het water, houden oevers en dijken stevig en concurreren met exoten en blauwalgen. In 2026 voeren we het Utfieringsplan Bioferskaat verder uit. We verbeteren biodiversiteit op onze eigen terreinen, zoals gemaalterreinen en rioolwaterzuiveringen, en nemen natuurlijke maatregelen binnen de opgaven watersysteem, waterveiligheid en waterketen. Denk bijvoorbeeld aan natuurvriendelijke oevers. 

Samen met provincies, gemeenten en andere partners werken we aan groenblauwe verbindingen en delen we actief kennis. Biodiversiteit is daarmee een praktische én effectieve bouwsteen voor goed waterbeheer.

We willen meer datagedreven werken zodat we beter onderbouwde beslissingen kunnen nemen en efficiënter kunnen werken. Dit vraagt dat we onze datahuishouding professionaliseren en data integraal onderdeel maken van onze werkprocessen. We investeren in een robuuste en veilige ICT-infrastructuur en stellen duidelijke kaders voor het gebruik van data, met oog voor privacy en ethiek. Daarnaast leiden we onze medewerkers op in data-analyse en datagedreven werken, zodat we samen slimmer kunnen sturen op onze doelen. Door data beter te benutten kunnen we bijvoorbeeld waterkwaliteitsproblemen sneller signaleren en aanpakken, of slimmer omgaan met investeringen in waterveiligheid.

We zetten in op de uitvoering van onze innovatieagenda uit 2025. We richten ons op drie vormen van innovatie: technologische, data- en sociale innovatie, met als doel onze maatschappelijke opgaven slimmer, beter en efficiënter aan te pakken. Data-innovatie borgen we structureel en sociale innovatie versterken we.

Samen met partners werken we aan slimme oplossingen voor waterbeheer, duurzaamheid en participatie. In 2026 voeren we projecten uit, onder andere aan Gjin plastik nei ús Waad. Data-innovaties gaan bijvoorbeeld over het bepalen van de bron van fecale verontreiniging in zwemwater, het ontwikkelen Artificial Intelligence agents (digitale medewerkers) en het voorspellen van blauwalg in zwemwater. We doen korte sprints van vier werken en dan leveren we een resultaat op (“proof of concept”).

Binnen onze organisatie bouwen we aan een innovatiebroedplaats, richten een innovatie-etalage in en stimuleren vernieuwend denken bij onze medewerkers met een innovatieprijs. 

Onze infrastructuur – zoals dijken, gemalen en zuiveringsinstallaties – vormt de ruggengraat van onze organisatie. We willen deze assets optimaal beheren en onderhouden, zodat ze betrouwbaar blijven in een veranderend klimaat. Hiervoor ontwikkelen we ons verder als assetmanagementorganisatie, waarin we data en risicoanalyses gebruiken om onderhoud slim te plannen en investeringen zorgvuldig te prioriteren. Concreet verbeteren we ons inzicht in de technische staat en levensduur van onze assets, en ontwikkelen we samen met collega-waterschappen nieuwe methoden om de prestaties te monitoren en voorspellen. Door een integrale kijk op prestaties, risico’s en kosten zorgen we dat ons areaal ook op de lange termijn robuust blijft.

In 2026 houden we de bestaande gebouwen en werkplaatsen in stand en zorgen dat deze voldoen aan de normen van veilig gebruik. In de toekomst zal er op basis van de richting van de organisatie opnieuw gekeken gaan worden naar deze assets. Dit wordt niet eerder dan in 2027 voorzien. 

In 2026 gaan we aan de slag met het vergroten van onze weerbaarheid en het actualiseren van het integrale bedrijfcontinuïteitsplan. Doel is ons weerbaarder te maken tegen complexe en onvoorspelbare crisissituaties. Dit gebeurt via een organisatie brede risicogerichte aanpak die specifiek is gericht op het versterken van de weerbaarheid in het kader van militaire (hybride) oorlogsdreiging en hierop het BCP te actualiseren. Door deze aanpak wordt de continuïteit van de dienstverlening geborgd en wordt voldaan aan wet- en regelgeving en kan schade in crisissituaties zoveel mogelijk worden beperkt. 

De stijgende kosten en toenemende druk op onze begroting vragen om scherp financieel beleid. We willen dat onze organisatie ‘in control’ is: we voeren ons werk doelmatig en transparant uit, met oog voor de maatschappelijke baten en de betaalbaarheid voor onze inwoners. Concreet gaan we onze financiële analyses versterken, zoeken we naar mogelijkheden om kosten te besparen en benutten we actief kansen voor subsidies en externe financiering. De invoering van het nieuwe Waterschapsbesluit en de rechtmatigheidsverantwoording bieden daarbij een kans om ons financiële beleid en onze verantwoording en interne beheersing verder te verbeteren en transparanter te maken.