Opgave Boezem

Tussen 2016 en 2022 voerden we de derde beoordelingsronde van de regionale waterkeringen uit. In 2018 zijn we begonnen met het aanpassen en testen van de ICT die nodig is voor het toetsen van hoogte en stabiliteit. Ook hebben we geïnvesteerd in onze kennis, met name op het gebied van stabiliteit. In 2022 zijn de resultaten van de derde beoordeling beschikbaar.
De uitkomst van de derde veiligheidsbeoordeling geeft aan wat de renovatie-opgave is. Verbeterwerken die hieruit voortkomen, pakken we ná 2027 op. 

We monitoren de natuurvriendelijke oevers in onze KRW-waterlichamen (natuurvriendelijke assets) door middel van inspectie met als doel wanneer en hoe er op ecologische wijze onderhouden moet worden ten behoeve van de ecologische waterkwaliteit. 

Wij monitoren jaarlijks de waterkwaliteit van zwemwateren en geven hiervoor een beoordeling. We stellen verbeteringsplannen (zwemwaterprofielen) op voor zwemwateren die anders dan een 'goed' of 'uitstekend' scoren. Samen met onze partners nemen we maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Het kan hierbij om fysieke maatregelen gaan, maar ook om afspraken over communicatie, regelgeving, handhaving, taakverdeling en samenwerking. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de maatregelen ligt bij de betrokken partijen zoals gemeenten, exploitanten en de provincie Fryslân. In sommige gevallen is er meer onderzoek naar de oorzaken van verontreinigingen nodig. Hierover maken we afspraken met de betrokken partijen. In 2023 stelt de provincie Fryslân een zwemwatervisie op. Wij worden hierbij betrokken. 

Door te baggeren zorgen we voor een goed functionerend en gezonde waterinfrastructuur. Dit draagt positief bij aan: de water aan- en afvoer voor het peilbeheer, de ecologie, het gebruik als E- en F-vaarweg en de waterkwaliteit. We voeren baggerwerken uit in de hoofdwateren van de boezem (waaronder de E- en F-vaarwegen). Daarbij kijken we naar de hoeveelheid bagger en toetsen we de kwaliteit van het baggerslib om te beoordelen of we slib moeten afvoeren naar depots voor verontreinigende bagger of dat dit ter plaatse aan de kant kan worden gezet. Het resultaat is goed functionerende, gezonde watersystemen, die bijdragen aan de integrale maatschappelijke doelen.

In totaal omvat ons beheergebied circa 4150 kilometer oevers langs de Friese boezem. De Friese boezem heeft daarnaast 850 kilometer aan vaarwegen. Dit is exclusief de Friese meren. In 2014 is het zogenoemde ‘natte vaarwegprofiel’ van de Friese vaarwegen herverdeeld en formeel overgedragen. Het op vaarwegprofiel houden en brengen van de E- en F-vaarwegen is daarbij aan ons toebedeeld. Het op profiel houden van de E- en F- vaarwegen (totaal 180 kilometerlengte) is opgenomen in het baggerplan en in de beleidsregels Legger.
De vaarwegen binnen Fryslân hebben ook 1.700 kilometer oeverbescherming (exclusief de Friese meren). Het beheer en onderhoud daarvan is op dit moment onvoldoende geregeld. Samen met de provincie Fryslân en de Friese gemeenten werken we daarom aan een dekkende toedeling van de verantwoordelijkheid voor het instandhouden van deze oeverbescherming langs de Friese Vaarwegen. In 2020 hebben de Provinciale Staten een voorkeursvariant, basisafspraken en een beslisboom vastgesteld. In 2021 hebben de samenwerkende overheden de basisafspraken verder uitgewerkt tot een ontwerptoedelingskaart en een ontwerp verordening vaarwegen Fryslân.

In 2022 start de inspraak voor de ontwerp-toedelingskaart en ontwerp verordening vaarwegen Fryslân. Ook stellen de Friese overheden een ontwerp samenwerkingsovereenkomst voor het oeverfonds op. Met de vaststelling door Provinciale Staten van de toedelingskaart en de verordening vaarwegen Fryslân komt een deel van de verantwoordelijkheid voor de instandhouding van de oeverbescherming langs de Friese vaarwegen bij ons te liggen. De daarmee samenhangende kosten nemen we op in de eerstvolgende begroting (2023 en verder).

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten stroomgebiedbeheerplannen (SGBP-en) vast te stellen. De doelen en maatregelen voor de KRW-waterlichamen (de grote wateren) zijn opgenomen in de Nederlandse plannen. Wij vallen onder het stroomgebied van de Rijn. Om 
de zes jaar vindt herziening van de plannen plaats.
In 2021 is voor de periode 2022-2027 een nieuwe KRW beslisnota voor de het derde stroomgebiedbeheerplan (SGBP3) vastgesteld. Vanaf 2021 pakken we de KRW-werkzaamheden aan via een KRW-programma 2021-2027. 

Thema: Biodiversiteit, participatie
De opgave draagt bij aan het thema participatie in de vorm dat opgaves inclusief projecten van derden (bijvoorbeeld provincie) zijn. De bijdrage aan het thema biodiversiteit doen we door de aanleg van natuurvriendelijke oevers, maar ook door de manier van onderhouden van deze oevers.

Voor het beheer en onderhoud van de deelsystemen is energie nodig in de vorm van elektriciteit en brandstoffen. Hiervoor wordt in 2022 een inventarisatie gedaan. Dit leidt tot een besparingsplan.

Met het programma verbeterwerken regionale waterkeringen zorgen we dat de regionale waterkeringen weer voldoen aan de door de provincie gestelde norm. Waterkeringen zakken in de loop van de tijd. Daarom beoordelen we ze elke zes jaar opnieuw. Waterkeringen die we al eerder hebben aangepakt, hogen we dus na verloop van tijd opnieuw op. Het huidige Verbeterprogramma is gebaseerd op de in 2014 en 2016 uitgevoerde tweede beoordeling van hoogte en stabiliteit. Op verschillende locaties zijn verbeteringen nodig. In totaal gaat het om circa 190 kilometer per 1 januari 2022. Alle trajecten zijn geanalyseerd, geprioriteerd en gedeeltelijk geprogrammeerd. Bij de uitvoering van deze projecten bieden we waar mogelijk ruimte voor andere maatschappelijke voorzieningen (zoals natuur en recreatie). Met de provincies Groningen en Fryslân is afgesproken het huidige programma in 2027 af te ronden. Het Groninger deel van het programma is in 2020 afgerond.
In 2022 ronden we de derde beoordeling af. Verbeterwerken die uit deze beoordeling voortkomen, pakken we ná 2027 op. Ook gaan we met de provincie in gesprek om nieuwe afspraken te maken over de normering van de hoogte en stabiliteit van de regionale waterkeringen.

In het veiligheidsplan-II, opgesteld in 2014 en geëvalueerd in 2018, staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te beperken. De eerste maatregel is het realiseren van 1.500 hectare bergingsgebieden vóór het jaar 2035. De eerste hectares leveren we in 2022 op. De tweede maatregel is het uitbreiden van de Friese boezem met 600 hectare voor het jaar 2035. Tijdens uitvoeringsprojecten werken we aan beide maatregelen. Waar mogelijk liften we mee op initiatieven voor gebiedsontwikkeling. Het veiligheidsplan, en daarmee ook de opgave voor de boezemberging, zullen we in 2023 of 2024 herzien op basis van de nieuwe klimaatscenario’s.

In 2022 stellen we de beleidsnota duurzaam beheer zoetwater op. Het hoofdthema binnen duurzaam beheer zoetwater is waterbeschikbaarheid: het in stand houden en zo mogelijk versterken van de zoetwatervoorraad voor zowel het grondwater als oppervlaktewater. Dit doen we in samenhang met andere lopende programma’s zoals het Waterbeheerprogramma en de BOvi, maar ook het Regionaal Waterprogramma (RWP) van de provincie. Zo volgt uit het RWP, dat we in de komende planperiode gezamenlijk aan de slag gaan met een visie op het Noordelijk zeekleigebied, waarin verzilting een belangrijk thema is.

In 2022 beginnen we in het kader van het deltaprogramma zoetwater met de uitvoering van maatregelen om watertekorten, verzilting en droogte tegen te gaan. Hiervoor krijgen we een bijdrage uit het Deltafonds. Het gaat om maatregelen in de periode 2022 tot en met 2027 (tweede tranche Deltafonds). Elke landelijke zoetwaterregio (voor ons de IJsselmeerregio Noord Nederland) moet dit jaar daarvoor een bod doen aan het Rijk. Een bod dat bestaat uit de maatregelen en de eigen financiering. 
De onderstaande maatregelen voor Fryslân zijn, samen met de provincie Fryslân, ingediend voor een bijdrage uit het Deltafonds tweede tranche (2022-2027):

• Freshem (kartering zoet zout overgangen);
• zoet op zout Lauwersmeer;
• waterconservering zandgronden;
• inrichting beekdal Linde;
• inrichting beekdal Koningsdiep.