Opgave Deelsystemen

Thema klimaatadaptatie, participatie
Met de Friese veenweideaanpak willen we de uitstoot van broeikasgassen beperken. Ook het beperken van de negatieve gevolgen van de bodemdaling door veenoxidatie en het aanpassen van het watersysteem aan klimaatverandering, zijn belangrijke doelen van deze gezamenlijke integrale aanpak. 
Met deze aanpak dragen we bij aan het terugdringen van CO2 in de veenweidegebieden zoals dat in het landelijke klimaatakkoord is afgesproken. 

Thema participatie, klimaatadaptatie
Het programma stedelijk water is een brede samenwerking tussen Wetterskip Fryslân, de Friese gemeenten en provincie Fryslân in het stedelijk gebied. De integrale thema’s rond klimaat, waterkwaliteit, beheer- en onderhoud en data op orde komen hier samen. Het programma is erop gericht om de samenwerkingsovereenkomst en het bijhorende addendum tot uitvoering te brengen. Dit alles in het licht van nieuwe ontwikkelingen rond klimaatadaptatie, zoals hittestress, extreme wateroverlast en verdroging.

Thema participatie, klimaatadaptatie 
Voor de gebruikersfunctie landbouw is afgesproken dat we voldoen aan een gemiddelde doelrealisatie van minimaal 70%. In de watergebiedsplannen is per deelgebied vastgelegd welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Daarvoor is draagvlak nodig. Er kan namelijk sprake zijn conflicterende of juist elkaar versterkende belangen. In gebiedsprocessen brengen we belangen bij elkaar en bereiden we samen met de gebruikers van het gebied maatregelen voor.

De waterpeilen in het beheergebied zijn vastgelegd in peilbesluiten. Als de watergebiedsplannen klaar zijn, leggen we de actuele peilen vast in revisiepeilbesluiten. Peilafwijkingen die in de afgelopen jaren met een watervergunning zijn toegestaan, nemen we hierin mee. De revisiepeilbesluiten vormen de basis voor toekomstige partiële herzieningen, zoals vanuit de watergebiedsplannen. 
De uitvoering van de revisiepeilbesluiten is de afgelopen jaren vertraagd vanwege een interpretatieverschil met de provincie over het vervallen van de peilbesluitplicht in vrij afstromende gebieden. Hierover zijn in 2021 eenduidige afspraken gemaakt.

Thema klimaatmitigatie 
We werken doorlopende aan het programma actieve kunstwerken. Doel is om het bestaande areaal actieve kunstwerken in een goede staat te krijgen en te houden. Dit doen we volgens een vaste werkwijze. Daarbij houden we rekening met beschikbare budgetten en (personele) capaciteiten. De komende jaren ligt de focus op het gebied de Greidhoeke.
In de projectfase passen we de methodiek van duurzaam grond-, weg- en waterbouw (GWW) toe. Zo maken we duurzaamheid tot een integraal onderdeel in het ontwerp. Daarnaast werken we binnen assetmanagement aan standaardisatie waarbij we duurzaamheid, kosten en levensduur tegen elkaar afwegen.

De Greidhoeke ligt grofweg tussen de steden Leeuwarden, Franeker, Bolsward en Sneek. In het gebied staan 191 gemalen. Dit is 20% van het totale areaal. De gemalen komen voor een groot gedeelte uit de jaren ‘80 en ‘90. In 2030 zijn alle (geautomatiseerde) assets in de Greidhoeke onderzocht en waar nodig gereviseerd of vernieuwd. 

Thema participatie, digitalisering en biodiversiteit 
In het beheerplan waterlopen staan de werkzaamheden die nodig zijn voor instandhouding van de 
waterlopen. Het gaat om:

• het uitvoeren van ‘klein en groot onderhoud’ van hoofdwateren in landelijk gebied. Denk aan maaien en hekkelen, baggeren en onderhoud beschoeiingen en waar mogelijk inzaaien kruidenrijk mengsel om de biodiversiteit te vergroten.
• toezicht op schouwwateren en actieve communicatie over natuurvriendelijk schonen.
• het onderhoud van passieve kunstwerken, zoals dammen, duikers en sifons. 
• het maken van afspraken met grondeigenaren over het zelf onderhouden van watergangen (‘right to challenge’)
• het bestrijden van exoten volgens het plan van aanpak plaagsoorten. Denk aan de grote waternavel, rivierkreeften en reuzebereklauw.

Thema participatie 
In ons beheergebied bevinden zich circa 8.000 peilgebieden. Deze peilgebieden zijn vastgesteld en vastgelegd in de peilbesluitenkaart. De rayonbeheerder beheert deze peilen door het gebruik van onze assets (stuwen, inlaten, gemalen, waterlopen, waterkeringen). Bij iedere asset stellen we het peil in uit het geldende peilbesluit. Dat staat vermeld op de peilbesluitenkaart. Aan de hand van de peilschalen en software voor het bedienen van assets controleren we of het juiste peil is ingesteld. Het beheren van de peilen is een continu proces waar rayonbeheerders, afhankelijk van de weersomstandigheden, een groot deel van hun beschikbare tijd mee bezig zijn. Daarnaast komen er meldingen binnen van te hoge of te lage waterstanden afhankelijk van de actuele weersomstandigheden. De rayonbeheerder reageert hierop door controle van het peil en eventueel het nemen van extra maatregelen.

Thema biodiversiteit 
Bij de buitenwerkzaamheden door onze medewerkers zelf of door aannemers in opdracht van ons moeten we rekening houden met de gedragscode en de Wet Natuurbescherming. In de meeste gevallen gebeurt dat nu al, maar nog niet in alle gevallen. In 2022 informeren we betrokkenen over het voldoen aan de gedragscode en de Wet Natuurbescherming. Het is wenselijk om altijd te voldoen aan deze wet, omdat wij ons als overheid altijd aan wet- en regelgeving moeten houden. Bovendien hebben wij het achterliggende gedachtegoed van de wet - biodiversiteit en het behoud van beschermde soorten - als beleidsdoel. 

Thema klimaatmitigatie 
Voor het beheer en onderhoud van de deelsystemen is energie nodig (elektriciteit en brandstoffen). In 2022 inventariseren we het energieverbruik binnen deelsystemen. In 2023 willen we tot een plan komen om dit gebruik van energie te kunnen.

Thema biodiversiteit
De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten stroomgebiedbeheerplannen (SGBP-en) vast te stellen. De doelen en maatregelen voor de KRW-waterlichamen (de grote wateren) zijn opgenomen in de Nederlandse plannen. Wij vallen onder het stroomgebied van de Rijn. Om de zes jaar vindt herziening van de plannen plaats. 
In 2021 is voor de periode 2022-2027 een nieuwe KRW-beslisnota voor het derde stroomgebiedbeheerplan (SGBP3) vastgesteld. Vanaf 2021 pakken we de KRW-werkzaamheden aan via een KRW-programma 2021-2027. Vanuit dit programma is een SGBP3 uitvoeringsplan opgesteld dat in 2022 (zomer) is opgeleverd. Dit uitvoeringsplan bevat de programmering van de in de KRW-beslisnota 2022-2027 voorgenomen maatregelen. In 2022 werkten we ook aan de uitvoering van de KRW-maatregelen die vastgesteld zijn voor het SGBP3 en de KRW-factsheets per waterlichaam.

Thema biodiversiteit
Ongeveer de helft van het water in ons beheergebied behoort niet tot de KRW-waterlichamen ('niet KRW-wateren'). Voor alle wateren die niet behoren tot de KRW-waterlichamen, is na inwerkingtreding van de KRW-implementatie geen duidelijke bescherming middels normen en doelen. Met provincie Fryslân is afgesproken om ons met de bescherming van deze wateren te richten op drie categorieën:

1. wateren in landelijk gebied;
2. wateren in natuurgebied;
3. wateren in bebouwd gebied.

Elk van deze categorieën heeft een eigen aanpak. Daarmee gaan we de komende jaren samen met provincie Fryslân aan de slag.

Thema klimaatadaptatie, participatie 
In het veiligheidsplan-II uit 2014 staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Dit plan hebben we in 2018 geëvalueerd. Diverse ontwikkelingen die in de evaluatie zijn benoemd (zoals de visie toekomst bestendig waterbeheer) vragen in 2022 om actualisatie van het wateroverlastbeleid voor de deelsystemen. Voor de uitvoering van maatregelen is 2022 een overgangsjaar. Conform het huidige beleid voeren we in 2022 nog de maatregelen uit die in de vergevorderde plannen van de watergebiedsplannen zijn opgenomen.

Thema klimaatadaptatie, participatie 
Om verdroging van natuurgebieden tegen te gaan, nemen we in overleg met de streek maatregelen. Dat doen we binnen het programma zoet water in projecten die we mede uitvoeren in het kader van de Regio Deal Zuidoost en de lopende gebiedsprocessen van beekdal Linde, Dulf Mersken, Murk Wrâns, Graverijpolder en Harich-Elahuizen. De gebiedsprocessen van Oldelamer Nijelamer en de Jordaan zijn recent afgerond waarbij de uitvoeringsmaatregelen voor verdrogingsbestrijding zijn bepaald. In 2022 vindt voorbereiding op en uitvoering van maatregelen plaats.