Paragrafen

In artikel 3.5 (Openbaarheidsparagraaf) van de Wet Open overheid (Woo) wordt voorgeschreven dat bestuursorganen in de jaarlijkse begroting aandacht besteden aan de beleidsvoornemens inzake de uitvoering van deze wet en in de jaarlijkse verantwoording verslag doen van de uitvoering ervan, mede in relatie tot de beleidsvoornemens. 
In de memorie van toelichting bij de Woo staat onder andere dat met dit artikel beoogd wordt een impuls te geven aan de actieve openbaarheid door voor te schrijven dat bestuursorganen in hun begroting en verantwoordingsverslag aan moeten geven hoe zij rekening houden met de bepalingen uit de Woo. Deze verplichting geldt reeds voor de jaarrekening 2022.

We wilden een start maken met de implementatie van de wet die op 1 mei 2022 in is gaan.  Het doel was om de Woo-procedure te actualiseren en intern goed te beleggen. Daarnaast wilden we ook een speciale website over het thema Open Overheid op onze website inrichten, zodat de procedure helder was voor iedereen die een Woo-verzoek wilde indienen.  

Tot slot waren we voornemens om de Informatiecategorieën (die voorgeschreven werden in het meerjarenplan van de Unie van Waterschappen en die ons waterschap voor inwerkingtreding van de Woo al actief openbaar maakte) te actualiseren conform de Woo. Dit waren de categorieën “Wet- en Regelgeving” en “Organisatiegegevens”. 

We hebben gedaan wat we wilden! Namelijk:

• de Woo-werkinstructie is vastgesteld, zodat Woo-verzoeken efficiënt afgehandeld kunnen worden.
• de rol van Woo-contactpersoon is structureel belegd voor 12 uur per week bij team DIV. De rol van Woo-coördinator (voorheen Wob-coördinator) is bij Juridische zaken gebleven.
• het werkproces van een Woo-verzoek (met daarbij een webformulier en geactualiseerde briefsjablonen) is ingericht in het Zaaksysteem.
• de categorieën “Wet- en Regelgeving” en “Organisatiegegevens” op de website zijn getoetst op de Woo, en waar nodig bijgewerkt.
• er is een speciale webpagina ingericht over Woo-verzoeken en het thema Open Overheid.
• er is gewerkt aan bewustwording, door presentaties in team-overleggen te geven en berichten op intranet te plaatsen.
• de werkgroep heeft advies gegeven over de aanschaf van anonimiserings-software. Deze software is eind 2022 aangeschaft en wordt vanaf 2023 in de organisatie geïmplementeerd.
• we hebben 12 Woo-besluiten genomen. Ook is er 5x een verzoek om zienswijze behandeld.
• de Openbaarheidsparagraaf is opgenomen in de begroting van 2023.
• we nemen deel aan de landelijke overleggen (Coördinatoren Woo Waterschappen (CWW)).

De ontwikkelingen in het vorige begrotingsjaar zijn in de programmaverantwoording per opgave toegelicht.

In deze paragraaf geven wij aan welke uitgangspunten en normen wij hebben gehanteerd bij het opstellen van de begroting 2022. 

Personele kosten
De personele lasten stijgen als gevolg van cao-verhogingen, stijging van werkgeverslasten en periodieke verhogingen. Voor de jaren 2022 is gerekend met een jaarlijkse verhoging van de personele lasten 2,5%. Voor de periode vanaf 2023 is gerekend met een percentage van 3,0%.

Inflatie
Voor de inflatieverwachtingen in de begroting hebben we aangesloten bij het streven van de Europese Centrale Bank om de Geharmoniseerde Consumptieprijsindex (HICP) op middellange termijn op of onder de 2% te houden om de prijsstabiliteit te handhaven. In de primitieve begroting hebben we een inflatiepercentage van 2% aangehouden. Gedurende het jaar hebben we de norm aangepast naar de huidige onzekere situatie. In het derde kwartaal zijn we uitgegaan van een inflatiestijging van 10% conform de ECB.

Energie
In 2021 is het leveringscontract voor energie opnieuw aanbesteed. De prijs is grotendeels afhankelijk van de gasprijs en de CO2-prijs. Beide zijn in het afgelopen jaar flink gestegen. Voor 2022 en 2023 liggen de leveringstarieven al gedeeltelijk vast; hierin zit een stijging van meer dan 10%.

Vanaf eind 2021 is er op de energiemarkten sprake van een stijging van de kosten voor aardgas en elektriciteit. De oorlog in Oekraïne en de hieruit voortkomende sancties tegen Rusland hebben er voor gezorgd dat de variabele tarieven voor aardgas en elektriciteit extreem zijn gestegen. Wetterskip Fryslân heeft in 2020 al 75% van het gasvolume voor 2023 ingekocht. Hierdoor wordt de stijging van de kosten voor aardgas voor Wetterskip Fryslân nog enigszins gedempt. 

Vanaf 2021 is in de Begroting rekening gehouden met het opwekken van 8,4 MWh aan zonne-energie. Energie die niet direct wordt gebruikt, wordt terug geleverd aan het net. Over de vergoeding die we krijgen voor deze terug geleverde stroom betalen we wel bemiddelingskosten (mark-up) aan de leverancier. Als gevolg van een te betalen mark-up aan de leverancier komen de opbrengsten voor terug levering van stroom ongeveer 20% lager uit.
De ontwikkeling van de netbeheerkosten is zeer onzeker. De verwachting is dat de netbeheerder in de komende jaren fors moet investeren in het elektriciteitsnet. Deze investeringen in het elektriciteitsnetwerk brengen een stijging van de tarieven voor netbeheer met zich mee. 

Rente
In de begroting 2022 is de renteontwikkeling opgenomen die is gebaseerd op de percentages zoals die zijn opgenomen in de begroting 2021 en de inzichten van de externe treasurer. Deze renteontwikkeling is geactualiseerd op basis van de meest recente gegevens en inzichten. De verwachting is dat de rente zich opwaarts zal bewegen. Voor de begroting 2022 en de volgende jaren is rekening gehouden met onderstaande renteontwikkeling:

Korte rente: - 0,30%
Lange rente:   0,35 %

In het verslagjaar 2022 heeft zich een aantal incidentele lasten en baten voorgedaan. Dit zijn lasten en baten die we niet tot de gewone bedrijfsuitoefening rekenen. In deze paragraaf gaan we hier verder op in.

1. Het nieuwe gemaal Kalverdijkje zal als een circulair gemaal worden gebouwd. De plankosten van dit innovatieve gemaal zijn hoger dan de reguliere plankosten. De meerdere kosten worden gezien als algemene R&D kosten omdat de opgedane kennis en ervaring in dit project ook voor andere circulaire projecten zal worden ingezet.
2. Het industrieterrein de Hemmen in Sneek wordt uitgebreid. Door deze uitbreiding wordt een gedeelte van de opvaart afgekoppeld van het boezemsysteem. Deze afkoppeling resulteert in hogere realisatiekosten voor de gemeente. Het afkoppelen heeft voordelen voor het waterschap en daarom is besloten om de gemeente tegemoet te komen in deze extra kosten.
3. Diverse kleine posten hebben geleid tot een incidentele last van € 20.000.

1. In de eerste voortgangsrapportage van 202 is aangegeven dat de kosten van de verkenningsfase van het project Koehool-Lauwersmeer naar verwachting lager uitvallen. Na afronding is het positieve saldo overgeboekt naar de exploitatie. Voorgesteld zal worden om dit positieve resultaat bij de vaststelling van de jaarrekening te doteren aan de bestemmingsreserve HWBP.
2. In 2022  is de aangifte omzetbelasting over het jaar 2020 afgehandeld. Er is een bedrag van € 71.000 ontvangen van de belastingdienst.  
3. Bij het opstellen van de jaarrekening 2021 zijn bedragen opgenomen voor nog te verwachten kosten. In 2022 is gebleken dat sommige bedragen te hoog waren ingeschat. De vrijval van deze verplichtingen is in 2022 als een incidentele bate verantwoord.
4.  Diverse ontvangen bedragen hebben in 2020 geleid tot een incidentele bate van € 22.000.

Onderhoud vaarwegen
Er is in 2022 langs diverse vaarwegen onderhoud gepleegd waarvoor de bestemmingsreserve volledig is ingezet.

Doorontwikkeling organisatie
De afschrijvingslasten voor een investering in crisismanagementsoftware (3Di,  hydrodynamisch simulatie) worden voor de jaren 2019 t/m 2022 gefinancierd uit de bestemmingsreserve.

Renovatie sluizen Lauwersoog
De sluizen van Lauwersoog zijn eigendom van Waterschap Noorderzijlvest. Volgens afspraak dragen wij een deel van de onderhouds- en beheerskosten. Onder projectleiding van Waterschap Noorderzijlvest werken we aan de renovatie van de twaalf sluiskokers van de Cleveringsluizen op Lauwersoog. Bij de vaststelling van de jaarrapportage van 2010 en 2014 reserveerden we middelen voor de renovatie van de sluizen op Lauwersoog. In 2022 is € 0,2 miljoen ten laste van de reserve gebracht. In de periode t/m 2025 gebruiken we het restant (€ 0,795 miljoen) om onze bijdrage aan Waterschap Noorderzijlvest te financieren. Van de 12 sluiskokers zijn er nu 8 gerenoveerd.

Werkplaats Holstmeerweg

Werkplaats Holsmeerweg zou worden gesloopt en voor de afwaardering van de boekwaarde en de sloopkosten was een bestemmingsreserve gevormd. Nu de werkplaats is opgeknapt voor de verhuur aan Grienskip kan het restant van de bestemmingsreserve vrijvallen.

Persoonsgebonden Basis Budget (PPB)
Bij het vaststellen van het jaarverslag 2020 heeft het algemeen bestuur besloten een bestemmingsreserve te vormen voor het PPB. Wij hebben het algemeen bestuur hierom verzocht, omdat vanwege corona veel opleidingen en trainingen niet plaats hebben gevonden. Inmiddels ligt de corona pandemie achter ons en gaan opleidingen en trainingen gelukkig weer zoals voorheen. Deze bestemmingsreserve kan vervallen. 

100-jarig bestaan Wouda
Deze bestemmingsreserve kan blijven bestaan. 

Blauwe omgevingsvisie (BOVI)
De werkzaamheden voor de BOVI lopen door tot in 2023. Dan is de inspraakperiode en wordt ook de besluitvorming afgerond. Dat was eerst voor 2023 maar door het samen optrekken met de provincie is enige vertraging ontstaan. Van de verwachte kosten ad. € 150.000 is in 2022 € 40.000 daadwerkelijk besteed. Gegeven de einddatum van 31-12-2022 valt het resterende bedrag vrij. Omdat de kosten in 2023 doorlopen wordt voor de resterende kosten een nieuwe bestemmingsreserve ingesteld.

Overdracht Primaire Keringen
Na een bestuurlijk overleg met Rijkswaterstaat (RWS) zijn we eind 2021 gestart met de inventarisatie en een voorzichtige eerste onderhandeling overdracht van het beheer van de primaire waterkering op de Friese Waddeneilanden. Volgens plan had de uitwerking van de overdracht van het beheer van de primaire waterkeringen op de Friese Waddeneilanden in 2022 in detail uitgewerkt moeten zijn. Dit proces vergt meer tijd gedacht mede door personele wisselingen bij RWS. Het werk loopt nog door in 2023 en de benodigde onderzoeken hiervoor zullen in 2023 uitgevoerd gaan worden in plaats van in 2022. 

KCC
De bestemmingsreserve heeft een looptijd tot 31-12-2023. De oorspronkelijke omvang van de reserve bedroeg € 150.000, het saldo per 1-1-2023 is € 39.000. 
De totale verwachte uitgaven voor de ontwikkeling van het KCC zijn € 60.000 hoger dan verwacht. Deze uitgaven zijn noodzakelijk om ons telefoonsysteem en belprocessen te optimaliseren, kwaliteitshandboek op te stellen en een kennisbank in te richten. 

Waternavel
Met name de waternavel rukt fors op in Fryslân. In de tweede helft van 2021 is duidelijk geworden dat hier fors op moet worden ingezet om problemen met de waterkwaliteit en met name ook met de doorstroom en dus de waterbeheersing, te voorkomen. Bij jaarrekening 2021 is daarom € 500.000,- als bestemmingsreserve opgevoerd om extra werkzaamheden in 2022 te kunnen uitvoeren. Vanaf begroting 2023 is de extra inspanning als regulier budget opgenomen. In 2022 zijn de extra bestrijdingswerkzaamheden uitgevoerd. 

Stedelijk Water
Met de gemeenten is afgesproken dat het wegwerken van het achterstallig onderhoud volgens een programma wordt uitgevoerd. Dit programma is ook zo opgenomen in ons meerjarenprogramma. Het wegwerken van het achterstallig onderhoud wordt uitgevoerd door de gemeenten, waarbij wij 50 % van de kosten betalen. De gemeenten hebben ook in 2022 niet kunnen waarmaken wat was afgesproken en daarom schuift het wegwerken van het achterstallig onderhoud door naar volgende jaren. Om in de komende jaren over voldoende budget te beschikken wordt voorgesteld  het niet gebruikte budget toe te voegen aan de bestaande bestemmingsreserve.

Programmamanagement slibverwerking
In 2022 is het vervolgproces slibstrategie uitgewerkt. Mede op verzoek van het algemeen bestuur is nog eens goed naar het programmamanagement gekeken. De conclusie was dat een zwaardere inzet  op zowel inhoud als capaciteit nodig was. Externe inhuur was de enige mogelijke optie. Hiervoor is uit het jaarresultaat 2021 de bestemmingsreserve voor een bedrag van € 150.000 gevormd. In 2022 is een programmamanager ingehuurd. In totaal is hieraan € 76.000 uitgegeven. Het restant kan vrijvallen.

Loopbrug
De bestemmingsreserve groot onderhoud loopbrug vervalt op 31-12-2022. De werkzaamheden zijn echter nog niet verricht. Voor de verfbeschermlaag blijkt in het verleden Chroom 6 te zijn gebruikt. Dit heeft tot gevolg dat het onderhoud niet regulier kan zijn, een langere voorbereidingstijd vraagt en duurder uitvalt. Het groot onderhoud is nu gepland in 2023. Wij vragen u om hiervoor € 150.000 te reserveren, in plaats van de eerder gereserveerde € 115.000.

Toegangsbeveiliging
De vervanging van de toegangsbeveiliging is voor een deel al afgerond, maar het project loopt nog door in 2023. Omdat de bestemmingsreserve een einddatum kent van 31-12-2022, valt deze vrij in het 'te bestemmen resultaat'. Echter, omdat we deze reserve in 2023 nog wel nodig hebben, doen wij het voorstel om de reserve in 2023 opnieuw op te voeren. 

Baggeren hoofdwatergangen
Door procedures, beschikbare baggercapaciteit en weersomstandigheden zijn niet alle geplande werkzaamheden uitgevoerd, waardoor het gehele baggerbudget niet in 2022 is benut. Een deel van de werkzaamheden wordt in 2023 uitgevoerd( Dijksvaart Ropta/Koehool, Poldyksfeart, Zwarte Haan, Roptafeart/Seisbierumerfeart, Schoterlandse Compagnons vaart) Omdat hiervoor in 2023 geen budget beschikbaar is wordt voorgesteld voor deze werkzaamheden een bestemmingsreserve op te voeren. Drie projecten baggeren grote vaarten zijn opgestart in 2022 en worden april 2023 afgerond.

Regiodeal
Van het rijk is in 2021 € 220.000,- ontvangen voor het bestrijden van verdroging in vooral Zuidoost-Friesland. De gaat dan vooral om het vasthouden van water in het deelsysteem. De werkzaamheden voor 2021 waren wel deels voorbereid en ook zijn bestellingen voor onder andere stuwen geplaatst, maar het gros van de werkzaamheden is in 2022 uitgevoerd.

Huur centrifuge SOI
Tijdens de bouwwerkzaamheden voor de nieuwe slibontwateringsinstallatie (SOI), is een centrifuge gehuurd. Deze kosten zijn ten laste van de bestemmingsreserve gebracht, zoals was afgesproken. De huur loopt door tot de nieuwe installatie in bedrijf gaat.

Legger
Deze bestemmingsreserve kan vrijvallen. Wij hebben in 2022 de werkzaamheden die nog uitgevoerd moesten worden, kunnen dekken uit de bestaande begroting. 

Analoge Lijnen
Voor het vervangen van de verouderde protocollen van de 2G en 3G netwerken van het telemetrienetwerk van de gemalen is jaarlijks budget beschikbaar. Voor 2021 kon een deel van het budget niet worden benut door problemen met de levering van de benodigde materialen en de nodige menskracht om e.e.a. te installeren. De werkzaamheden die waren gepland voor 2021 zijn in 2022 uitgevoerd.
De werkzaamheden zijn echter nog niet afgerond, daarom stellen wij voor om deze bestemmingsreserve opnieuw op te voeren, zie ook voorstel 'te bestemmen resultaat'.

Sloop rioolgemaal Exmorra
Het project is in uitvoering, zodra het oude rioolgemaal wordt gesloopt, vindt een onttrekking uit de bestemmingsreserve plaats.

De gehanteerde belastingtarieven voor begrotingsjaar 2022 komen overeen met de tarieven die in  de algemeen bestuursvergadering van 23 november 2021 zijn vastgesteld. 
De netto belastingopbrengsten zijn € 334.000 lager dan de gewijzigde begroting.

Watersysteembeheer: opbrengst € 757.000  voordeel 
De opbrengst van de ingezetenenheffing viel ruim € 108.000 hoger uit. Dit was vooral een gevolg van diverse interne controles waardoor bestandsverbeteringen hebben plaatsgevonden. Daarnaast zijn de heffingseenheden als gevolg van nieuwbouw in de laatste jaren meer gestegen dan voorzien.

De WOZ-waarde blijft de laatste jaren stijgen. Bij het opstellen van de begroting houden we steeds rekening met de laatste inzichten van de Waarderingskamer.  De WOZ-waarden zijn echter nog meer gestegen dan waarmee in de begroting rekening is gehouden. Tevens is er nog een na-ijleffect van de stijging van de WOZ-waarden in voorgaande jaren. In 2022 is de opbrengst hoger dan begroot. Het voordeel ten opzichte van de gewijzigde begroting 2022 komt uit op € 530.000. 

De opbrengst ongebouwd is € 92.000 hoger dan begroot. Door mutaties en correcties van de meegetaxeerde oppervlakte over voorgaande jaren is een meeropbrengst ontstaan. Deze correcties werken ook door in de opbrengst van 2022. 

De opbrengsten van de categorieën natuur en de verontreinigingsheffing zijn vrijwel conform de gewijzigde begroting met een totaal verschil van € 27.000.

Zuiveringsbeheer: opbrengst € 1.733.000 nadeel

Bij de zuiveringsheffing bedrijven valt de uiteindelijke opbrengst over het jaar 2022 en voorgaande jaren € 1.890.000 lager uit dan de gewijzigde begroting.  Bij de tweede voortgangsrapportage werd nog uitgegaan van een hogere opbrengst bij de nog op te leggen aanslagen over voorgaande jaren. Aan het eind van 2022 is gebleken dat deze meeropbrengst niet kan worden gerealiseerd. De effecten van de coronacrisis vallen hoger uit. Dit heeft met name betrekking op de jaren 2020 en 2021 waar de verwachte opbrengst achter blijft. Ook over het jaar 2022 zal de opbrengst bij de tabelbedrijven lager uitvallen.

De opbrengst van de zuiveringsheffing woningen is € 157.000 hoger uitgevallen dan de gewijzigde begroting . Het aantal woonruimten is door nieuwbouw meer gestegen dan verwacht. Dit levert ook meer eenheden op voor de zuiveringsheffing woningen.  De stijging is nog hoger dan waarmee in de gewijzigde begroting 2022 rekening mee was gehouden.

Kwijtschelding en oninbaar: 642.000 voordeel

De kosten van kwijtschelding vallen ten opzichte van de gewijzigde begroting € 311.000 lager uit. Van een corona-effect is derhalve nog geen sprake.

De daadwerkelijke kosten van oninbaarheid zijn in 2022 lager uitgevallen. Door het invorderen van nog openstaande posten uit voorgaande jaren kon ook de voorziening voor dubieuze debiteuren naar beneden  worden bijgesteld. Door deze twee oorzaken zijn de kosten € 331.000 lager uitgevallen.

Wetterskip Fryslân heeft bij het uitvoeren van haar activiteiten te maken met risico’s en onzekerheden die het behalen van haar doelstellingen in de weg kunnen staan. Voor het (financieel) afdekken van de risico’s is een minimaal benodigd weerstandsvermogen vastgesteld.  Om risicobewust werken verder te ontwikkelen is in 2022 een pilot gestart. Dit heeft geresulteerd in het nieuwe risicobeleid dat op 4 oktober 2022 is vastgesteld door het algemeen bestuur. Daarin wordt de relatie gelegd tussen risico’s (en hun mogelijke impact) en het weerstandsvermogen. Voor 2023 zal risicobewust werken organisatiebreed aandacht krijgen en structureel ingericht worden.

In 2022 zijn de eerste stappen gezet in het verder ontwikkelen van risico bewust werken binnen Wetterskip Fryslân. De volgende twee beleidstukken zijn vastgesteld:

1. Beleid risicobewust werken
2. Risicomatrix (risicobereidheid van Wetterskip Fryslân)

Om de organisatie zich beter bewust te maken van risicobewust werken zijn er met de opgaven diverse risicosessies geweest met als belangrijkste doelen het verhogen van het risicobewustzijn en het inventariseren van de belangrijkste risico’s per opgave. Deze risico’s zijn opgenomen in de begroting 2023. Ook is het weerstandsvermogen op basis van deze risico inschattingen berekend. De uitkomst was dat de eerder genoemde € 5 miljoen aan weerstandsvermogen verhoogd is naar € 8 miljoen.
Voor de jaren 2023 tot en met 2025 is budgetruimte vrijgemaakt om risicobewust werken verder uit te werken en te implementeren. Met als doel:

• beter kunnen sturen op de organisatiedoelstellingen;
• het weerstandsvermogen ‘laten meebewegen’ met de risico’s

De beoogde aanpak zal zich richten op inventarisatie van meest belangrijke risico’s,  die het behalen van de doelstellingen kunnen beïnvloeden. Hiervoor zal per belangrijk risico geïnventariseerd worden welke acties nu lopen om de risico’s te beheersen en of aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. In de aanpak zal ook aandacht zijn voor een monitoringsmodel om de voortgang van risicobeheersing te volgen. Dit zal resulteren in een proces waarin risico’s steeds beter beheerst worden en het weerstandsvermogen zal zich ieder jaar aanpassen aan de mate van risicobeheersing. 

Als eerste stap om het risicomanagement proces binnen WF te verbeteren zijn in 2022 risicosessies georganiseerd binnen diverse organisatieonderdelen van WF. Op basis van de resultaten van deze sessies is het risicoregister opgesteld. De risico’s zijn uiteindelijk beoordeeld op kans van optreden en mogelijke financiële effect. In de tabel op de volgende pagina zijn de operationele risico’s opgenomen met een mogelijk effect > €  100.000. 
 
Omdat de begroting van WF is onderverdeeld in de taken ‘Watersystemen’ en ‘Waterketen’ is dit onderscheid in de tabel aangegeven. Indien het voor beide begrotingen speelt wordt het risico verdeeld conform de verhouding in omvang van de begroting: 2/3 Watersystemen (WS) en 1/3 Waterketen (WK). Deze berekening is gebruikt om de benodigde weerstandsvermogen per taak uit te rekenen (zie paragraaf Weerstandsvermogen).

In de begroting 2023, door het algemeen bestuur vastgesteld op 21 december 2022, zijn de operationele risico's met een potentieel effect groter dan € 100.000 weergegeven:

* Begroting
Ons waterschap kent een afzonderlijke begroting voor de taken: Watersystemen en Waterketen. Aangegeven wordt voor welke begroting het risico speelt. Indien het voor beide begrotingen speelt wordt het risico verdeeld conform de verhouding in omvang van de begroting: 2/3 Watersystemen (WS) en 1/3 Waterketen (WK). Deze berekening is gebruikt om de benodigde weerstandsvermogen per taak uit te rekenen (zie paragraaf Weerstandsvermogen).

** Betekenis Kans
H: hoog: het risico heeft een grote kans van voordoen en wordt voor 90% meegenomen
 (vermenigvuldigingsfactor 0,9).
M: midden: het risico heeft een middelgrote kans van voordoen en wordt voor 50% meegenomen
 (vermenigvuldigingsfactor 0,5).
L: laag: het risico heeft een kleine kans van voordoen en wordt voor 20% meegenomen 
 (vermenigvuldigingsfactor 0,2) 

***) Risicobedrag
Het risicobedrag ontstaat door het effect te vermenigvuldigen met de met de kans corresponderende vermenigvuldigingsfactor. 

In het vervolg van deze paragraaf worden de risico's uit de begroting 2022 geactualiseerd. 

In de eerste twee maanden van 2022 was nog een deel van de coronamaatregelen actief. Vanaf maart zijn de meeste maatregelen verdwenen. Het gevolg van het afschaffen van de maatregelen was  dat, met name werkzaamheden die in samenwerking met derden uitgevoerd dienen te worden, weer beter opgepakt kunnen worden. 

De Veenweidevisie geeft de doelen en maatregelen voor het veenweidegebied op hoofdlijnen aan. De uitvoering van dit programma is een proces waarbij verschillende actoren een belangrijke rol spelen. Hun belangen zijn soms heel verschillend. Daardoor kan weerstand en de nodige discussie ontstaan. Voor 2023 is een werkplan opgesteld.

Op 26 augustus 2020 is door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State in hoger beroep uitspraak gedaan ter zake van de kosten van het verleggen van persleidingen bij de Centrale As en de provinciale weg N381. Wetterskip Fryslân is in het ongelijk gesteld met als grondslag dat de provincie de beleidsruimte toekomt om de schadeloosstelling, voor het verleggen van leidingen in eigendom bij de netbeheerders zoals het waterschap, te regelen zoals vastgelegd in de provinciale nadeelcompensatieverordening. Dit mede tegen de achtergrond van een liggingsduur van 33 jaar van de persleidingen die moesten worden verlegd als gevolg van de aanleg van de genoemde provinciale wegen, waaruit volgt dat dit tot het normale maatschappelijk risico behoort.

Vanaf het jaar 2000 wordt er een afweging gemaakt bij het aanleggen van persleidingen of het vestigen van recht van opstal doelmatig is, vanwege de kosten die er mee zijn gemoeid. Hierbij wordt gekeken naar het risico op omleggingen in de toekomst. 

Invasieve exoten zijn planten of dieren die van nature niet in Nederland voorkomen. Deze exoten kunnen veel schade veroorzaken. Zo kunnen exotische waterplanten, zoals Grote Waternavel, de sloot verstoppen waardoor het water niet goed meer kan doorstromen. En kunnen exoten zoals de muskusrat gangen graven, waardoor de dijken en oevers kwetsbaar worden. Naast het bestrijden van bijvoorbeeld de muskusrat zal er in de toekomst planmatig gewerkt worden om exoten te bestrijden.

De nieuwe normen voor PFAS in grond en bagger kunnen leiden tot hogere kosten bij projecten en onderhoud waarbij grondverzet of afzet van bagger aan de orde is. Bij onderhoud geldt dit met name bij baggeren in stedelijk gebied. Hierbij is afzet van bagger op de kant vaak niet mogelijk en moet de bagger afgevoerd worden. De kosten hiervoor zijn momenteel in ontwikkeling. Ook bij baggeren nabij riooloverstorten moet de bagger afgevoerd worden. Voor het baggeren in het landelijk gebied lijken er weinig risico’s te zijn. Bij een verkenning in het beheergebied op twintig locaties bleek alle PFAS in de bagger ruimschoots onder de norm te zitten die geldt voor het verspreiden van bagger op de kant.
Bij projecten waarbij grondverzet aan de orde is (zoals bijvoorbeeld herstel van keringen), hebben we te maken met hogere onderzoekskosten en hogere kosten voor aanvoer van geschikte grond en de afvoer van grond. De kostenontwikkeling is sterk afhankelijk van de besluitvorming ten aanzien van PFAS.

Voor de energie besparende projecten maakt Wetterskip Fryslân gebruik van de Stimuleringsregeling Duurzame energie (SDE-subsidie). 

De stijging van de markttarieven voor elektriciteit leiden tot een forse verlaging van de SDE-subsidie. De hoogte van de subsidie is gekoppeld aan de gemiddelde marktwaarde voor elektriciteit. Hoe hoger de marktwaarde, hoe minder subsidie ondernemers ontvangen, omdat de energieleverancier een hoger tarief voor teruglevering vergoedt. WF heeft een lager (terug)leveringstarief gecontracteerd en profiteert niet van een hogere terugleververgoeding. De ontvangen SDE-voorschotten over 2021 en 2022 moeten worden gerestitueerd aan de RVO. In 2023 zullen gezien de ontwikkeling van de elektriciteitstarieven ook de begrote SDE-opbrengsten niet worden gerealiseerd.

De afvalstoffenheffing op zuiveringsslib gaat niet door. Dit is de uitkomst van overleg tussen de waterschappen en het Rijk. Huidige marktpartijen hoeven voor de verwerking van zuiveringsslib deze belastingheffing niet af te dragen. Normaal gaat het om een heffing van € 33,15 per ton (2021). In ons geval zou een dergelijke belasting leiden tot een verhoging van de slibkosten met € 2,3 miljoen per jaar. Het risico blijft aanwezig dat een nieuw kabinet een herziening van deze vrijstelling op de agenda zet.

We beheren 814 kilometer persleidingen en 278 rioolgemalen in het afvalwater-transportstelsel. De afschrijvingslasten vormen samen met de instandhoudingskosten voor het transportstelsel het grootste deel van het jaarlijks budget.  De oudste persleidingen zijn nu circa 55 jaar oud. 
In de begroting 2023 en volgende jaren is een aantal vervangingsinvesteringen opgenomen. Door de vervangingen wordt een deel van de risico's op breuken weg genomen, maar gelijktijdig neemt het overall risico toe door het verder verouderen van het stelsel. Extra kosten die ontstaan door breuken en andere calamiteiten vangen we op binnen het weerstandsvermogen.

Door middel van nieuwe onderzoeksmethoden gaan we de restlevensduur van de meest kritische en kwetsbaarste persleidingen in kaart brengen. Op basis daarvan wordt een meerjarig investeringsprogramma voorgelegd aan het bestuur, waarin een keuze gemaakt kan worden tussen risico's en kosten.

In het voorjaar van 2020 is de landelijke masterplanning vastgesteld. Waterschappen geven hierin hun planning van de beoordelingen van hun primaire keringen aan. Daarbij is de deadline voor de afronding van de beoordeling nu vastgelegd op 1 juli 2022, waarmee de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) de mogelijkheid geboden wordt tijdig de voorgelegde beoordelingen te toetsen. Er blijft echter een kleine kans dat een voorlopig oordeel niet mogelijk blijkt te zijn. Dan halen we met de beschikbare capaciteit en middelen de landelijke planning niet. In 2022 is de toetsing afgerond inclusief voorlopig oordeel voor de IJsselmeerdijken. Derhalve heeft het geschetste risico zich in 2022 niet voorgedaan.

Het doel van de ingangstoets is om de landelijke programmering van de HWBP-projecten stabieler te maken. De ingangstoets haalt een deel van de werkzaamheden en onderzoeken uit de verkenningsfase naar voren. Dat deel is dan waarschijnlijk niet meer subsidiabel. In 2022 is een traject gestart op alliantieniveau met als doel om te komen tot een voorspelbaar en betrouwbaar realisatie van het Hoogwaterbeschermingsprogramma . 

De vervangingswaarde van onze assets zegt iets over omvang van de toekomstige investeringen en over de afschrijvingen. Een berekening op basis van het huidige areaal en actuele kosten kengetallen, om de vervangingswaarde van de assets te bepalen is weliswaar een theoretische exercitie, maar wel een exercitie die inzicht geeft in welke infrastructuur nodig is om wonen, werken en recreëren in het beheergebied mogelijk te maken en welke investeringskosten gemoeid gaan met de instandhouding ervan. Het hanteren van formele afschrijvingstermijnen uit de Verordening Waarderingsgrondslagen levert een balanstotaal op tegen vervangingsprijzen, en economische afschrijvingslasten. Deze verschilt echter van het balanstotaal en de afschrijvingen uit het Meerjaren Perspectief omdat die balans sterk historisch is bepaald. Actualisatie van de getallen laat een behoorlijke discrepantie zien tussen de werkelijkheid en het 'theoretische model'. Sturing op toekomstige vervangingsinvesteringen én nieuwe investeringen is bepalend voor een stabiele financiële basis in relatie tot een betrouwbare en bestendige uitvoering van de taken. Hiervoor is het noodzakelijk de komende periode de getallen te verfijnen en op basis hiervan keuzes te maken inzake beheerdoelen in relatie tot risico’s, afschrijvingstermijnen, fysieke herinrichting of hoogte van investeringen. Met het bestuur (zowel algemeen bestuur als dagelijks bestuur) is het afgelopen jaar gesproken over wat voor waterschap we willen zijn en wat voor duurzaam financieel beleid daarbij hoort. Hierbij is de huidige beschikbare informatie gebruikt die op hoofdlijnen inzicht geeft in de orde en grootte van de problematiek. Vanaf 2026 is een verfijning van  de informatie noodzakelijk. Hierbij wordt in het kader van assetmanagement aan gewerkt. Om daar te komen zullen de verschillende bronsystemen (waaronder het financieel systeem en Assetmanagement systeem) zodanig aangepast moeten worden dat we via het datawarehouse de benodigde informatie op verschillende niveaus kunnen ontsluiten ten behoeve van het sturen en het nemen van besluiten.

Naast bovengenoemde punten, vanuit de begroting 2022, heeft in het jaar 2022 de oorlog in Oekraïne veel impact gehad. Ook heeft dit grote gevolgen gehad voor Wetterskip Fryslân. Zo zijn de energieprijzen, de prijzen van materialen en grondstoffen enorm gestegen. Naast deze prijsontwikkeling is de beschikbaarheid van materialen en grondstoffen erg onder druk komen te staan. Dit alles heeft een hoge impact op de uitvoering van onze projecten.

Ook hebben we last van de krapte op arbeidsmarkt. Het is lastig om vacatures in te vullen en het borgen van kennis van personeel staat onder druk. Om dit beter te beheersen krijgt strategische personeelsplanning volop aandacht nu en in de toekomst.

Het ‘weerstandsvermogen’ is het vermogen van het waterschap om (financiële) tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit van het waterschap in gevaar komt.  Het weerstandsvermogen wordt weergegeven als ratio. De weerstandsratio wordt bepaald als verhoudingsgetal tussen enerzijds weerstandscapaciteit en anderzijds de financiële risico’s. De weerstandscapaciteit is de omvang van de financiële middelen die vrijgemaakt kunnen worden om onverwachte financiële tegenvallers op te vangen. De weerstandscapaciteit wordt gevormd door de algemene reserves.

De (financiële) risico’s (na het nemen van beheersmaatregelen) worden jaarlijks in kaart gebracht. Bij de bepaling van de weerstandsratio wordt rekening gehouden met het gegeven dat risico’s zich nooit allemaal met een maximale omvang zullen voordoen. Daartoe wordt de kans van voordoen bepaald. Alleen bedragen boven de €100.000 worden meegenomen in de bepaling van de weerstandsratio. Daarbij wordt tevens rekening gehouden het gegeven dat de risico’s niet allemaal in hetzelfde jaar tot incidenten leiden: het samenlooppercentage. Dit samenlooppercentage is, zoals gebruikelijk binnen de overheid, bepaald op 90%.

In formule ziet dit er als volgt uit: weerstandsratio = weerstandscapaciteit / (0,9 x risico's)

Wetterskip Fryslân streeft daarbij een weerstandsratio na die als voldoende wordt bestempeld. 
Daarbij wordt gebruik gemaakt van de onderstaande tabel. In dit model wordt een oordeel gekoppeld aan het verhoudingsgetal weerstandsratio.

Dit betekent dat het Wetterskip een weerstandsratio nastreeft van minimaal 1,0. Indien bij de actualisatie van de risico’s blijkt dat het weerstandsratio onder deze grens valt, beziet het bestuur of dit aanleiding geeft tot het verhogen van de aangehouden algemene reserve. Het aanhouden van alleen een ondergrens voor het weerstandsratio betekent dat de omvang van de algemene reserve niet van jaar tot jaar fluctueert. 

Wetterskip Fryslân streeft naar een organisatie brede benadering van risicomanagement, waarbij meerdere schadesoorten worden beschouwd en er structureel en organisatie breed aandacht wordt gegeven aan het onderwerp. Het beleid is vastgelegd in de beleidsnota Risicobewust werken vastgesteld in het algemeen bestuur van 4 oktober 2022.
In de risicoparagraaf zijn de belangrijkste risico’s inzichtelijk gemaakt. Bij het inzichtelijk maken van risico’s wordt een onderscheid gemaakt naar: 

• Strategische risico’s zijn risico’s welke van invloed zijn op het halen van strategische doelen of gedefinieerde strategie. Met strategische doelen bedoelen we de doelen uit de doelenboom waaraan in de Opgaves wordt gewerkt. Hieraan valt merendeels (nog) geen bedrag te koppelen. Veelal spelen deze risico’s op de middellange termijn. 
• Operationele risico’s zijn risico’s welke zich in het komende begrotingsjaar kunnen voordoen met een aanzienlijk financieel effect (> € 100.000). Deze risico’s worden zo goed als mogelijk gekwantificeerd en worden meegenomen in het bepalen van de minimale weerstandscapaciteit.
• Risicovolle ontwikkelingen zijn bestuurlijk relevante ontwikkelingen die aanzienlijke risico’s inhouden voor de taakuitvoering van het waterschap op termijn maar waarvan de aard en omvang van het financiële effect nog erg onzeker zijn. Veelal gaat het om de lange termijn.

De weerstandscapaciteit wordt gevormd door de algemene reserve. 
In de risicoparagraaf is een overzicht opgenomen van de operationele risico’s groter dan € 100.000. Dit geeft een inschatting van de middelen die we nodig hebben bij het optreden van de risico’s: de benodigde weerstandscapaciteit. Op basis van een inschatting van de kans, impact en financiële omvang bedragen de bestuurlijk relevant geachte risico’s maximaal € 8,9 miljoen. Dit bedrag wordt gecorrigeerd voor de samenloopfactor (0,9). Daarmee wordt uitdrukking gegeven aan het gegeven dat niet alle risico’s zich tegelijk voordoen. 
De totaal minimaal benodigde weerstandscapaciteit voor Wetterskip Fryslân bedraagt: € 8,0 miljoen. Opgesplitst naar taak is dit: 

• Watersystemen: € 5,8 miljoen
• Waterzuivering: € 2,2 miljoen

Met algemene reserves kunnen we onvoorziene fluctuaties op korte termijn opvangen. Bij de behandeling van het begroting 2023 op 20 december 2022 besloot het algemeen bestuur de minimumnorm voor de algemene reserve van de taak watersysteembeheer vast te stellen op € 5,8 miljoen en voor de taak zuiveringsbeheer op € 2,2 miljoen. Hiermee verwacht het algemeen bestuur voldoende buffer te hebben om in te spelen op mogelijke risico’s. De hoogte van de bedragen is gebaseerd op de norm voor de weerstandsratio zoals dit in het beleid risicobewust werken is vastgesteld.

De weerstandsratio is de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit(algemene reserves en egalisatiereserves) en de benodigde weerstandscapaciteit. Wetterskip Fryslân hanteert een minimale ratio van 1,0 voor de ratio weerstandsvermogen.

De weerstandsratio op balansdatum is: € 23.876.000 : (0,9 x € 8.930.000) = 2,97

Daarmee is de weerstandsratio op balansdatum uitstekend, conform de tabel hierboven. 

Voor het financieren van de uitgaven beschikken we over interne en externe financieringsmiddelen. De interne financieringsmiddelen bestaan uit de lopende inkomsten, vooral belastingopbrengsten. 
Onder de externe financiering vallen de korte en de langlopende leningen. We leggen de diverse aspecten die hierbij een rol spelen hieronder uit.

Het treasurystatuut geeft het formele kader waarbinnen onze treasury-activiteiten moeten plaatsvinden. De geplande activiteiten leggen we ieder jaar vooraf vast in een treasuryjaarplan. De treasurycommissie kwam in 2022 vijf keer bij elkaar. De commissie voerde de doelstellingen uit het jaarplan uit. Begin 2018 sloten we een raamovereenkomst af met de Europese Investeringsbank (EIB). Het gaat om een raamovereenkomst voor het aantrekken van maximaal € 100 miljoen krediet binnen een periode van drie jaar. Wetterskip Fryslân sloot deze raamovereenkomst af, omdat de EIB vaak tegen heel concurrerende tarieven leningen kan verstrekken. De EIB mag maximaal 50 procent krediet verstrekken van de bruto investeringen. De rest van de financieringsbehoefte moeten we financieren uit subsidies en leningen van andere banken (over het algemeen de Nederlandse Waterschapsbank).

De mutatie van de netto vlottende financiering in 2022 leggen we uit in de staat van herkomst en besteding van middelen: 

In 2022 losten we voor een totaalbedrag van € 38,6 miljoen af.  Een bedrag van € 30 miljoen heeft betrekking op een herfinanciering van drie leningen. Deze leningen zijn vervroegd afgelost en vervangen door leningen met een lager rentepercentage en een langere looptijd. Tegelijkertijd zijn voor een bedrag van € 50,0 miljoen nieuwe leningen, waarvan € 30 miljoen herfinanciering, afgesloten. Per saldo nam de langlopende schuld toe met € 11,3 miljoen. Door de dalende rente op de kapitaalmarkt en een proactieve uitvoering van het treasurybeleid is de rentelast in de afgelopen jaren vrijwel op hetzelfde niveau gebleven. Dit ondanks een stijgende langlopende schuld. 
Hieronder staan enkele kerngegevens over de opbouw en het verloop van de langlopende schuld in 2022

We financieren onze activiteiten binnen de kasgeldlimiet met korte middelen. De kasgeldlimiet geeft het maximumbedrag aan waarvoor we kortlopende financieringsmiddelen kunnen 
aantrekken. Kortlopend betekent een looptijd korter dan een jaar.  De kasgeldlimiet bedraagt 23 procent van het begrotingstotaal (€ 182,9 miljoen). Artikel 4 van de  Wet financiering decentrale overheden (Wet Fido) bepaalt dat overheden de kasgeldlimiet  maximaal twee achtereenvolgende kwartalen mogen overschrijden. 

In 2022 zijn er geen kasgeldleningen geweest. Wel is er een renteopbrengst geweest door positieve saldi van de bankrekeningen en schatkistbankieren.

Het saldo van de bankrekeningen is in bijna geheel 2022 positief geweest. Vanaf halverwege september wordt er weer rente vergoed over positieve saldi. Per saldo komen de rentebaten in 2022 uit op een bedrag van afgerond € 145.000.

Het renteomslagpercentage = (€ 11,9 miljoen / € 487,0 miljoen) = 2,44 procent.  

In de Wet financiering decentrale overheden is een renterisiconorm voor decentrale overheden vastgelegd. Dit houdt in dat in enig jaar het totaal aan aflossingen en renteconversies een gesteld maximum niet mag overschrijden. Voor waterschappen is deze norm 30 procent van het begrotingstotaal (€ 182,9 miljoen). In 2022 hebben we deze risiconorm niet overschreden.

In de begroting hielden we rekening met het feit dat we de financieringsbehoefte konden dekken met kortlopende middelen (kasgeld/rekening courant). In 2022 is één lening afgesloten met uitgestelde storting in 2026. Daarnaast zijn in  2022 drie leningen vervroegd afgelost en vervangen door drie nieuwe leningen met een lager rentepercentage en een langere looptijd. 

De gemiddelde rente van de langlopende leningenportefeuille is 2,35 procent per ultimo 2021 (2021: 2,45 procent). De duration (gemiddeld gewogen rentetypische looptijd) is circa 15,1 jaar (2021: 14,8 
jaar). 

De belangrijkste kenmerken van de gestorte/afgeloste leningen zijn: 

Voor de toekomstige financiering is in 2021 een lening met uitgestelde storting afgesloten. In de komende jaren vindt de storting plaats van leningen die in het verleden zijn afgesloten om te 
profiteren van het lage renteniveau. De belangrijkste kenmerken van deze leningen staan hieronder:

Wij hebben een aantal taken ondergebracht in samenwerkingsverbanden waarin meerdere waterschappen en/of andere instellingen participeren. Het gaat hier om deelnemingen in vennootschappen, gemeenschappelijke regelingen en stichtingen. De samenwerkingsvormen duiden we aan met het begrip 'verbonden partijen'. Hieronder verstaan we een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin het waterschap een bestuurlijk en een financieel belang heeft.
Met bestuurlijk belang bedoelen we: het waterschap heeft zeggenschap door vertegenwoordiging in het bestuur of door stemrecht.
Onder financieel belang verstaan we: het bedrag dat ter beschikking is gesteld en dat niet verhaalbaar is of waarvoor aansprakelijkheid bestaat als de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt.

Wetterskip Fryslân werkt op vele manieren samen met andere organisaties. Dit doen we in de verwachting om op deze manier meer rendement voor Wetterskip Fryslân en de Mienskip te behalen. Eén van deze samenwerkingsvormen is het deelnemen aan verbonden partijen. Deze vorm van samenwerking vraagt om een goede balans van bevoegdheden, verantwoordelijkheden en verantwoording. 
Wanneer de vraag opkomt of het wenselijk is een samenwerking aan te gaan, om op deze manier een taak van het waterschap op afstand te organiseren, vraagt dit een goede afweging.
Onderstaande uitgangspunten zijn van toepassing bij het maken van een afweging over het al dan niet toetreden tot een verbonden partij en de inrichting ervan:

1. Er worden alleen activiteiten overgedragen aan een verbonden partij als deze zich hiervoor lenen.
2. Voor samenwerking in een verbonden partij wordt de best passende bestuurlijke, organisatorische en juridische vorm gekozen. De keuze tussen een publiek- of privaatrechtelijke samenwerking wordt per geval gemaakt. Er wordt gekozen voor een samenwerkingsvorm die zo eenvoudig mogelijk is.
3. Bij besluitvorming over samenwerking in een verbonden partij wordt naast een voorstel voor de rechtsvorm, ook aandacht besteed aan risico’s en beheersmaatregelen, governance, informatievoorziening en evaluatiemomenten en een exit-strategie.

Het waterschap kan invloed uitoefenen door middel van:

- besturen van stichtingen en gemeenschappelijke regelingen
- vergadering van aandeelhouders
- raad van commissarissen
- toezicht

Sinds 1 juli 2022 is de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) gewijzigd. Deze wijziging heeft als doel om de positie, de besluitvorming en de controlerende rol van het waterschap te versterken.

Wij wenden onze invloed aan als het gaat om sturing op (onder andere) financiën, risico’s en toekomstvisie.
Het zijn vormen van verlengd lokaal bestuur. Hierdoor is de directe invloed per definitie beperkt. Bij een meerderheid voor een voorstel zal de minderheid zich moeten schikken. De democratische controle op de verbonden partijen ligt bij het algemeen bestuur. Leden van het dagelijks bestuur die deel uitmaken van een bestuur van een verbonden partij, leggen verantwoording af aan het algemeen bestuur. 

De ontwikkelingen op het gebied van de bedrijfsvoering staan beschreven onder de opgave Bedrijfsvoering.

Het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân is zich bewust van het inherente risico van fraude dat zij, zowel intern als extern, loopt bij het uitvoeren van haar dienstverlening.
Het dagelijks bestuur heeft in haar bespreking van de interim controle (n.a.v. de managementletter 2022) met de accountant dit onderwerp besproken en heeft het advies van de accountant ter harte genomen om de protocollen, beleidsstukken en regelingen met betrekking tot fraude nog eens op volledigheid en toepasbaarheid te beoordelen. Dit zal in het controlejaar 2023 nadere aandacht krijgen. Wij zijn in november 2022 gestart met het opstellen van een frauderisicoanalyse, maar deze is nog niet geformaliseerd. 

Externe partijen moeten er op kunnen vertrouwen dat het Wetterskip Fryslân en haar medewerkers op een betrouwbare, eerlijke en zorgvuldige manier zaken doen. Daarom hebben wij een gedragscode (integriteit) opgesteld die door iedere medewerker bij indiensttreding wordt ondertekend. Het belang van de gedragscode en de naleving wordt periodiek benadrukt en is onderwerp van gesprek tussen leidinggevende en medewerker. Er is een vertrouwenspersoon (integriteit) en meldpunt ingesteld waarbij eventuele misstanden vertrouwelijk kunnen worden gemeld. De gedragscode is beschikbaar via onze website en wordt (daarmee) ook gedeeld met onze externe relaties. Wij willen het fraudebeleid op het integriteitsbeleid aan laten sluiten.

Onze (financiële) processen kenmerken zich door de aanwezigheid van functiescheiding. Hiermee voorkomen we dat slechts één persoon ongecontroleerd transacties of verplichtingen kan aangaan, autoriseren, verwerken en afwikkelen en toegang heeft tot activa.

Ondanks alle beheersingsmaatregelen resteren de risico's dat de leiding maatregelen doorbreekt en het risico van samenspanning tussen medewerkers. Transparante besluitvorming, de governance structuur, een open cultuur waarbij we elkaar durven aan te spreken, de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon om niet-integer handelen (anoniem) te melden, periodieke interne en externe audits op de naleving van beheersingsmaatregelen moeten er toe bijdragen dat override of controls wordt gesignaleerd.

De afgelopen jaren zijn er regelmatig berichten in de media over cyberaanvallen, gevallen van ransomware en datalekken. Gezien onze activiteiten heeft informatiebeveiliging vanuit de perspectieven continuïteit, fraude en privacy en daarmee samenhangende reputatie een hoge prioriteit.
Tijdens de dagelijkse bedrijfsvoering vinden controles plaats om vast te stellen of gewerkt wordt volgens de daarover gemaakte afspraken, waaronder de diverse protocollen voor informatiebeveiliging. Daarnaast beoordelen de security- en privacyofficer de kwaliteit en naleving van de getroffen beheersingsmaatregelen. Periodiek wordt de beheersing van informatiebeveiliging getoetst, zowel intern via interne audits, als extern via het ISAE 3402 onderzoek en ISO 27001 audit. Eventuele verbeterpunten vormen de input voor verdere aanscherping en/of naleving van het informatiebeveiligingsproces.

Conclusie
Het dagelijks bestuur is van mening dat, met alle analyses en getroffen beheersingsmaatregelen, de risico’s met betrekking tot een beheerste en integere bedrijfsvoering inzichtelijk zijn en op een adequate wijze worden gemitigeerd. 

Het EMU-saldo van de waterschappen wordt bepaald door de netto investeringsuitgaven, de bruto uitgaven minus de ontvangen investeringssubsidies en andere bijdragen van derden. 

Zoals uit de tabel blijkt, is de EMU referentiewaarde in 2022 niet overschreden. Het EMU-saldo is lager dan begroot. Dit is een gevolg van lagere netto uitgaven op investeringen dan begroot en een gunstiger exploitatieresultaat. 

Tijdens het uitvoeren van het beleid geldt de hoofdregel dat het algemeen bestuur (beleidsmatige en/of financiële) budgetoverschrijdingen autoriseert. Het dagelijks bestuur legt begrotingswijzigingen ter autorisatie vooraf voor aan het algemeen bestuur. Hiermee vraagt het dagelijks bestuur toestemming voor het te realiseren beleid en de besteding van het benodigde bedrag.  
Het dagelijks bestuur is bevoegd zonder toestemming vooraf van het algemeen bestuur de netto-kosten van een programma met 5 procent te overschrijden (met een maximum van € 500.000). De inzet van de financiële middelen moet in dat geval wel passen binnen het vastgestelde beleid. Ook moet het dagelijks bestuur de hiervoor benodigde financiële ruimte elders binnen de begroting kunnen vinden. Kortom de gewijzigde inzet van financiële middelen mag niet een uitzetting van de begroting tot gevolg hebben.

Alleen als de omstandigheden een autorisatie vooraf niet mogelijk maken, moet het dagelijks bestuur achteraf een voorstel voor een begrotingswijziging voorleggen. Als het algemeen bestuur daarmee instemt, is de besteding alsnog geautoriseerd.  

Op basis van onderstaande tabel, kan geconcludeerd worden dat er geen begrotingsonrechtmatigheid heeft plaatsgevonden in 2022.